Il 9 gennaio è l’anniversario della nascita (nel 1928) del cantautore, attore e politico radicale pugliese (non siciliano, come spesso si crede) Domenico Modugno (1928-1994) it.wikipedia.org/wiki/Domenico_Modugno
famoso in tutto il mondo soprattutto quale autore (insieme con Franco Migliacci) ed interprete della canzone “Nel blu dipinto di blu”, conosciuta anche come “Volare”.
Ho già parlato di lui il 6 agosto 2017, nell’anniversario della morte:
Oggi presento una sua canzone del 1956, “Lazzarella”, in dialetto napoletano e nella traduzione in Esperanto di Lugi Minnaja.
“Lazzarella” è un vezzeggiativo, con il quale si vuole indicare una adolescente allegra e spensierata, che in un primo momento rifiuta l’amore che le viene offerto, ma poi s’innamora essa stessa (ovviamente, di un altro).
Sembra tutto semplice e “senza problemi”; ma in realtà il senso della canzone è stato completamente stravolto dalla moraleggiante censura dell’epoca.
In origine, la canzone non terminava con il verso “perdo ‘o tiempo appriesso a tte”, ma diceva “tu si’ già mammà”; cioè, la ragazzina era rimasta incinta, per cui:
– la “camicetta sempre più stretta” non riguardava il seno in crescita con l’età, ma la pancia in crescita per la gravidanza;
– i versi “mo’ te truove tutt’e matine / chin’e lacreme ‘stu’ cuscino / manco ‘na’ cumpagnella te po’ aiutà”, non si riferivano ad un pianto per le pene d’amore, ma al fatto che la ragazza non sapeva come dire ai genitori che era incinta.
– “e te prepari a di’ stu sì/ ma rint’a chiesa r’o Gesù” sanciva un “matrimonio riparatore”.
Allego il francobollo italiano del 2018, su bozzetto di Tiziana Trinca, in memoria di Domenico Modugno.
LAZZARELLA
(Riccardo Pazzaglia – Domenico Modugno)
Ch’e libbre sotto o braccio
e a camicetta a ffiore blu
vuo’ fa’ a signurinella
‘nnanze a scola pure tu,
te piglie ‘a sigaretta
quann’accatte pe papà,
te miette già o russetto
comme vire fa’ a mammà
Lazzare’.
Ma Lazzarella comme si’
a ‘mme me piace sempe ‘e cchiù
e vengo apposta pe’ t’o ddi’
vicino a scola r’o Gesù,
tu invece ma rispunne “e ggià
io deve proprio retta a ‘tte
pe’ mme l’amore po’ aspetta’
che nn’aggia fa’ nun fa pe’ mme”.
Ah Lazzarella ventata e primmavera
quanno passe tutt’e mmatine
già te spiecchie rint’e ‘vvetrine
solo nu cumplimento te fa’ avvampa’.
Ma lazzarella comme si’
tu nun me pienze proprio a mme
e rire pe m’o ffa’ capi’
ca perdo o tiempo appresso a’ tte.
Mo vene uno studente
‘nnanze a scola d’o Gesù,
te va sempe cchiù stretta
‘a camicetta a ffiore blu,
te piglie quattro schiaffe
tutt”e volte ca papà
te trova nu biglietto
ca te scrive chillo llà
Lazzare’.
Ma Lazzarella comme si’
ce si’ caduta pure tu,
l’ammore nun te fa mangia’
te fa suffri’ te fa pensa’,
‘na sera tu lle rice no,
‘na sera tu lle rice ma,
ma si nu vaso te vo’ da’
fari segno ‘e sì senza parla’.
Ah Lazzarella, o tiempo comme vola,
mo te truove tutte ‘e matine
chine ‘e llacrime stu cuscine,
manco ‘na cumpagnella te po’ aiuta’.
Ma Lazzarella comme si’
te si’ cagnata pure tu,
e te prepari a di’ stu sì
ma rint’a chiesa r’o Gesù.
°°°°°
LAZZARELLA
(Riccardo Pazzaglia – Domenico Modugno)
trad. Luigi Minnaja
www.cinquantini.it/esperant/kantoj/modugno.html#LAZZARELLA
Kun libroj sub la brako
kaj la bluzo el muslin’,
kondutas fraŭlinete
ĉe l’ lernejo ankaŭ vi,
vi prenas cigaredon
el la paĉja provizar’,
vi ŝminkas la vizaĝon
same laŭ la panja far’,
Lazzare’!
Sed, Lazzarella bubinet’,
al mi vi plaĉas ĉiam pli,
mi venas ĝuste tien ĉi
por diri tion nun al vi.
Vi male min respondas: “Ja:
ĉu mi aŭskultu guste vin?
Por mi atendi povas am’,
mi tute ne bezonas ĝin”.
Ha, Lazzarella,
ventado de printempo,
ĉe l’ vitrinoj ĉiumatene
vi spegulas vin dumpromene,
unu nur komplimento ruĝigas vin…
Sed, Lazzarella bubinet’,
pri mi vi tute pensas ne,
per rido komprenigas vi,
ke perdas tempon mi, ho ve…
Nun ofte studenteto
ĉe l’ lernej’ atendas vin,
por vi ĉiam pli striktas
via bluzo el muslin’,
vi prenas vangofrapojn
de la patro je konstat’
pri kaŝa letereto
alsendita de l’ amat’…
Lazzare’!
Sed, Lazzarella bubinet’,
nu enamiĝis ankaŭ vi:
pro amo vi ne manĝas plu,
vi tre suferas nun sen ĝu’.
Kaj foje vi lin diras: “Ne”,
kaj foje vi lin diras: “Sed”;
sed se li volas kisi vin
kapjesas vi, sen vortodir’…
Ha, Lazzarella,
la tempo kiel flugas:
Nun vi trovas ĉiun matenon
larmoplena vian kusenon…
eĉ ne amiketo konsolas vin!
Sed, Lazzarella bubinet’,
nun ja ŝanĝiĝis ankaŭ vi
kaj jam pretiĝas al destin’
por fine iĝi vi edzin’.
Lazzarella,
perdas tempon mi kun vi…
Ciao Il senso è totalmente diverso… Come cambiano le cose