Il 6 marzo è l’anniversario della nascita (nel 1177 o 1180) del curdo Al-Malik al- Kāmil Nâsîr ad-Dîn, conosciuto come Al-Malik al-Kāmil o semplicemente Al-Malik (1177/1180-1238)
it.wikipedia.org/wiki/Al-Malik_al-Kamil
​sultano d’Egitto al tempo della quinta crociata (1217-1221)
it.wikipedia.org/wiki/Quinta_crociata
​In occasione dell’assedio crociato alla città di Dumyāṭ/ Damietta/ Damiata/ Damiato (1219),
it.wikipedia.org/wiki/Damietta
eo.wikipedia.org/wiki/Damiato
Al-Kamil si incontrò con Francesco d’Assisi
it.wikipedia.org/wiki/Francesco_d%27Assisi
eo.wikipedia.org/wiki/Sankta_Francisko_el_Asizo
​(ovviamente, non ancora “Santo”)
il quale tentò di convertirlo al cristianesimo, e così far cessare le ostilità. Al-Malik ricevette con grande cortesia il fraticello, e con altrettanta cortesia rifiutò di convertirsi, dopo di che rimandò Francesco nel campo cristiano, comunque riconoscendo in lui un “sant’uomo” per la sua generosa intenzione di porre fine allo spargimento di sangue.
C’è da dire che anche Al-Malik era un personaggio di animo generoso (non era affatto il “Soldan superbo” di cui parla Dante Alighieri nel canto XI del “Paradiso”

Angelo Branduardi

​e come viene presentato nelle scuole italiane): tentò di giungere ad un accomodamento con i crociati, offrendo perfino la restituzione di Gerusalemme, ma il legato pontificio, il benedettino portoghese Paio Galvão (Pelagius Galvani, Pelagio Galvani)
it.wikipedia.org/wiki/Pelagio_Galvani
fu irremovibile nella decisione di continuare la guerra (per la storia: in un primo tempo, i crociati presero Damietta, ma poi Al-Kamil aprì le chiuse che regolavano le acque del Nilo, ed i crociati rimasero impantanati, con le loro armature ed i loro pesanti carriaggi. Seguì un lungo armistizio, finché nel 1229, in occasione della sesta crociata, Al-Malik negoziò una pace decennale con l’imperatore Federico II di Svevia
it.wikipedia.org/wiki/Federico_II_di_Svevia
eo.wikipedia.org/wiki/Frederiko_la_2-a_(Sankta_Romia_Imperio)
riconsegnando ai crociati Gerusalemme e gli altri luoghi santi cristiani, con divieto ai musulmani e agli ebrei di risiedervi, ad eccezione dei musulmani che vivevano nelle immediate vicinanze della Cupola della Roccia
it.wikipedia.org/wiki/Cupola_della_Roccia
eo.wikipedia.org/wiki/Kupolo_de_la_Roko
e della Moschea al-Aqsa.
it.wikipedia.org/wiki/Moschea_al-Aqsa
eo.wikipedia.org/wiki/Moskeo_Al-Aksa
Nel 1239, scaduto il termine della pace decennale, Gerusalemme tornò ai musulmani).
Ancora oggi, l’ordine francescano cura la Custodia dei Luoghi Santi di Terra Santa (Custode, con il rango di Vescovo, è stato negli anni 1986-1992 l’esperantista italiano Padre Carlo Cecchitelli
www.esperokatolika.org/ek19861990/ek1987_01.htm#5 ).
L’anno prossimo, l’ordine francescano ricorderà solennemente l’ottocentesimo anniversario dell’incontro tra Francesco e Al-Malik; ma già il 2 ottobre 2017 si è svolto al Cairo il primo evento commemorativo, ed altri ne seguiranno nel 2018.
Nell’attuale momento storico, il ricordo di quell’incontro (che dovrebbe essere visto come uno straordinario gesto profetico di dialogo interreligioso, ed un esempio del modo giusto di porsi di fronte all’Islam) rischia, purtroppo, di diventare un pretesto di conflitto, per un “fuoco incrociato” (mi si perdoni l’amaro gioco di parole): i musulmani, infatti, temono che le commemorazioni si trasformino in una esaltazione delle crociate, mentre i cristiani “tradizionalisti” non si lasciano sfuggire l’occasione di esaltare “l’identità cristiana”, descrivendo Francesco o come un vile rinunciatario precursore del relativismo religioso, oppure al contrario, con Dante, come un intrepido missionario, e (cosa assolutamente non vera) come un assertore della superiorità della religione cristiana.
Speriamo, invece, che il ricordo dell’incontro tra Francesco e Al-Malik sia un’occasione di pace e di comprensione; in questo quadro, il recente viaggio di Papa Francesco (per caso, ma provvidenzialmente, omonimo del Santo) in Egitto ha posto una prima pietra, su cui costruire faticosamente una “casa comune”.
Trascrivo il testo anonimo in italiano di una ricostruzione immaginaria (sulla base, però, delle cronache dell’epoca) dell’incontro del 1219 (non lo trovo più in rete, ma fortunatamente a suo tempo l’avevo scaricato, ben conoscendo la volatilità dei testi digitali), insieme con la sua traduzione in Esperanto, pubblicata su “Espero katolika” 2015-1/3, p. 11-14
www.ikue.org/ek/lasta/ek2015_03.pdf
Allego:
– il francobollo francese del 1982 per l’800° anniversario della nascita di San Francesco d’Assisi (bozzetto di Michel Ciry, incisione di Claude Jumelet);
– una veduta di Gerusalemme, con la dorata Cupola della Roccia;
– l’immagine (da una vecchia cartolina) del monumento romano a San Francesco d’Assisi, opera di Giuseppe Tonnini (1875-1954); sui lati del monumento sono incisi i versi di Dante Alighieri su Francesco *Paradiso, canto XI), tra cui questi, che fanno riferimento all’incontro tra Francesco e il Sultano (in chiave, come si direbbe oggi, di “orgoglio cristiano”):
E poi che, per la sete del martiro,
ne la presenza del Soldan superba
102​predicò Cristo e li altri che ‘l seguiro,

e per trovare a conversione acerba
troppo la gente e per non stare indarno,
105​redissi al frutto de l’italica erba,

Ĉar em’ al martireco en li flamis,
en la ĉeesto de l’ sultan’ defia
102​pri Kristo kaj sekvantoj li proklamis;

ĉar estis tiu gent’ opozicia
kaj al konvert’ reagis kun malvarmo,
105​revenis al paŝtejo italia;
(trad. Enrico Dondi)

Kaj poste, soifante martiriĝi,
en fiera ĉeesto de l’ Sultano
102​predikis Kriston li kaj sekvantaron;

sed, ĉar li genton ne matura trovis
al konvertiĝo, por ne resti vane,
105​al la fruktej’ itala reveninte,
(trad. Giovanni Peterlongo)

---

San Francesco e il Sultano

Sultano: – Sono sorpreso che tu sia riuscito a superare le linee del fronte fino ad arrivare qui, uomo santo.
Francesco: – Anch’io sono sorpreso di vedervi, Signor Sultano, pensavo che avrei subito la sorte dei martiri.
Sultano: – Vi assicuro che non era improbabile.
Francesco: – Ed il martirio giunge ad un grande costo!
Sultano: – Purtroppo, entrambi abbiamo una lunga tradizione di martiri. Tuttavia, ho imparato che il martirio, in se stesso non è mai una virtù.
Francesco:- Decisamente. I miei fratelli hanno cercato di convincere voi e il vostro popolo per più di cinque anni a cedere alla fede di Gesù Cristo. In Marocco, oltre 3 anni fa, alcuni ne hanno pagato il prezzo.
Sultano:- Da quello che ho sentito, erano terribilmente insistenti sulla conversione dei marocchini. Hanno provocato la sensibilità delle persone che, alla fine, hanno concesso loro il martirio che cercavano.
Francesco: – È proprio questo il punto. I martiri raramente hanno il piacere di avere una lunga e cordiale chiacchierata con i loro avversari. Se avessero dialogato tra loro ed avessero imparato a rispettarsi l’un l’altro forse il martirio sarebbe stato altrettanto arcaico che la costruzione delle piramidi.
Sultano: – Sei dunque venuto a dialogare?
Francesco: – Non vedo altro modo per raggiungere la comprensione, e voi?
Sultano: – Ma oltre il tentativo di convertirci l’un l’altro alla vera Fede, cosa abbiamo da dirci?
Francesco:- La storia della vostra saggezza vi precede. Avete studiato in mezzo a noi, siete amico del nostro imperatore, avete sete di conoscenza e di verità. So che avete molto da insegnarmi.
Sultano: – Quindi non sei venuto ad insegnare, ma ad imparare?
Francesco: Non c’è forse insegnante migliore di chi è disposto ad imparare?
Sultano:- Per essere un piccolo uomo, sembra che tu ne sappia in tema di saggezza!
Francesco:- Non ne sono sicuro. Nel venire qui, avevo mille domande: perché i vostri soldati sono stati così cortesi con me, perché mi è stato permesso di attraversare tutti i posti di blocco, perché tutti si sono fermati per la preghiera lungo il nostro tragitto, perché hanno dei grani come di una collana nelle loro mani, perché si inchinano davanti a me con riverenza, la loro fede sembrava così vera…
Sultano: – Sì, sì, ho capito, hai un sacco di domande.
Francesco:- E’ questo che mi porta qui, una persona senza domande è una persona che non ha occhi per vedere.
Sultano:- Ho sempre pensato, al contrario, che voi cristiani pensiate di avere tutte le risposte, anche se naturalmente, so che difficilmente tenete a bada il fanatismo ipocrita.
Francesco:- Oserei dire che la vostra risposta mostra segni di umiltà, una virtù a me molto cara. Perché costruiamo risposte semplici a domande complicate?
Sultano: – Stiamo lottando entrambi per difendere le nostre terre sante dalla profanazione. Il problema è che voi credete che siamo noi a dissacrarle, mentre noi siamo terrorizzati al pensiero che voi possiate riprenderne il controllo e perpetuarne la dissacrazione. E la battaglia continua! In teoria, con sufficienti scorte di danaro e di odio si potrebbe continuare questa battaglia, uccidendo un pagano dopo l’altro – ma chi è il pagano in realtà? – fino a quando non rimarrà nessuno ad eccezione di noi due. A quel punto, di chi sarebbe la vittoria?
Francesco:- Che vantaggio c’è a vincere?
Sultano:- Se vinco, allora sarò sicuro che Allah sarà lodato, e che tutte le persone adoreranno lui solo.
Francesco:- Allora, mi sembra che in questo caso non si desideri la pace ma solo la vittoria.
Sultano:- E qual è la differenza? Se si può porre fine a questo orribile fratricidio, perché non è altro che questo sai? Se siamo in grado di fermare questa inutile strage, avremo finalmente la pace.
Francesco:- Ma Sultano, signore, non è possibile che nella vostra mente crediate che la pace sia una semplice vittoria, che una “Vittoria” possa cancellare i conflitti, mentre sapete bene che porterà solo odio e continui tentativi di vendetta, non la pace. Sapete bene che non c’è né vittoria né pace quando una delle parti “vince”.
Sultano:- Vedo che ho davanti a me un nemico più grande di quanto avessi immaginato!
Francesco:- Hai di fronte solo un fratello contro il quale combatti.
Sultano: – Se solo potessimo agire nella consapevolezza di provenire tutti dallo stesso Creatore! Se solo potessimo vedere l’un l’altro attraverso gli occhi del Grande e del Santo.
Francesco:- Ora le tue parole hanno senso. Hai finalmente smesso di parlare di vittorie ed hai cominciato a parlare della realtà.
Sultano: Realtà? Il sangue che vedo ogni giorno è reale, scorre dai figli, dagli sposi e dagli zii di uomini veri. Anche se i loro pensieri prima della morte sono stati di rabbia o di odio o di giustizia, vi posso assicurare che non furono questi i loro ultimi pensieri. Mentre la vita scivolava via devono essersi chiesti “A che costo?”. La realtà è una parola vietata sul campo di battaglia. Se avessimo tenuto conto della realtà, non ci saremmo mai incontrati in queste trincee infernali ma saremmo tutti diretti verso casa, da coloro che amiamo e vogliamo preservare da ogni male e di cui abbiamo cura.
Francesco: – Una cura che è solo precaria e ingannevole, se mi permette Sultano. Preservati per cosa? Da che cosa? Per quanto tempo? Se non siamo in pace con il nostro Dio e non si conosce la saggezza dell’amore verso il prossimo, tutto il nostro prossimo, non avremo mai la sicurezza che viene solo dall’amore per entrambi, Dio e il prossimo. Ho imparato che la sicurezza arriva solo quando io NON sono al sicuro, quando vivo al servizio degli altri attraverso quello che gli altri desiderano da me.
Sultano: – C’è qualcosa di profondo in questo altruismo! Quando la nostra coscienza crescerà a tal punto nella tenerezza da farci agire per evitare la miseria umana, piuttosto che vendicarla?
Francesco:- Vedo che tu ed io abbiamo un obiettivo comune: tenere Dio al di fuori di questa orribile guerra combattuta nel nome dell’Onnipotente!
Sultano:- Perché glorificare le nostre battaglie, fregiandole di un mandato divino?
Francesco:- Almeno ora si parla di pace vera…
Sultano: – e di vera vittoria.
Francesco: – Chi vince se il nostro Dio è sconfitto?
Sultano:- E Allah potrà mai rivendicare la vittoria quando i suoi figli e le figlie sono macellati e agonizzanti?
Francesco:- Vedi, anche tu hai domande da porre. Se solo il nostro mondo avesse avuto il coraggio di vivere queste domande. Io so che tu riconosci il mio Signore e Maestro, come un grande profeta, e so che sai apprezzare le sante Parole che ci ha lasciato: a meno che non moriamo a noi stessi per vivere per Dio e per il prossimo, a meno che un seme non cada a terra e muoia, rimane solo un chicco di grano, condannato a non dare frutto.
Sultano:- E se invece muore, è davvero nato a una vita nuova.
Francesco: – Sì. L’amore non è morto sulla croce, ha semplicemente scelto di non combattere, ha dato vita ad un amore senza fine.
Sultano:- Un amore vero ed eterno, l’amore del Creatore, ritenendo preziosa ogni particella di ciò che il Creatore ha concepito.
Francesco: – Ed il creato non è forse tutto riassunto in una parola? Una sola realtà: PACE, uno dei nomi di Dio.
Sultano: – Infatti! Il nostro dialogo mi aiuta a credere che la pace è possibile. Per questo sia lode ad Allah!
Francesco: – Sì, parlare con te mi ha fatto conoscere la bontà del Signore, che è ben più grande di quanto potessi immaginare. Desidero così tanto pormi quelle domande che aprono orizzonti impensati e permettono incontri inattesi, come l’aver conosciuto una persona preziosa come te.
Sultano:- Sono pochi gli uomini dai quali posso sentire queste parole e fidarmi della loro sincerità.
Francesco: – Sultano, io sono un uomo povero. Non ho niente da offrirti se non la mia onestà.
Sultano: – Allora, ti ringrazio in tutta umiltà. Se non ti avessi permesso di arrivare fino a me in questo accampamento, in questa notte, non avrei mai potuto capire quanto prezioso può essere un Cristiano.
Francesco:- Quali e quante scoperte possiamo fare quando ci lasciamo esplorare?
Sultano:- E che cosa significa esplorare se non intraprendere un viaggio che tutti possiamo fare quando entriamo nel mistero di Allah, sempre più di quanto pensiamo sia possibile e sempre meno di quanto si possa presumere?
Francesco: – Si, ci sono un così grande mistero e una tale grandezza nel nostro Dio buono! La lode sorge spontanea sulla bocca di coloro che riconoscono la complessità e la semplicità del nostro Dio.
Sultano: – Così sia, insieme lodiamo – ed esploriamo – il nostro Dio Buono e Misericordioso!
Insieme Francesco e il Sultano pregano:
«Tu sei santo, Signore, solo Dio, che operi cose meravigliose.
Tu sei forte, Tu sei grande, Tu sei altissimo, Tu sei re onnipotente, Tu, Padre santo, re del cielo e della terra.
Tu sei trino ed uno, Signore Dio degli dei,
Tu sei il bene, ogni bene, il sommo bene, il Signore Dio vivo e vero.
Tu sei amore e carità, Tu sei sapienza, Tu sei umiltà, Tu sei pazienza, Tu sei bellezza, Tu sei mansuetudine, Tu sei sicurezza, Tu sei quiete.
Tu sei gaudio e letizia, Tu sei nostra speranza, Tu sei giustizia, Tu sei temperanza, Tu sei tutta la nostra ricchezza a sufficienza.
Tu sei bellezza, Tu sei mansuetudine.
Tu sei protettore, Tu sei custode e nostro difensore, Tu sei fortezza, Tu sei refrigerio.
Tu sei la nostra speranza, Tu sei la nostra fede, Tu se la nostra carità.
Tu sei tutta la nostra dolcezza, Tu sei la nostra vita eterna, grande e ammirabile Signore, Dio onnipotente, misericordioso Salvatore».

*****

Francisko kaj la Sultano

Sultano: – Mi estas surprizita, ke vi sukcesis transpasi la frontliniojn ĝis alveni ĉi tie, sanktulo.
Francisko: – Ankaŭ mi estas surprizita vidi vin, Sinjoro Sultano, mi opiniis ke mi trasuferos la sorton de la martiroj.
Sultano: – Mi certigas vin, ke tio ne estis malprobabla.
Francisko: – Kaj la martiriĝo estas multekosta!
Sultano: – Bedaŭrinde, ni ambaŭ havas longan tradicion pri martiroj. Tamen, mi lernis ke la martiriĝo en si mem ne estas virto.
Francisko: – Nepre. Miaj fratoj klopodis konvinki vin kaj vian popolon dum pli ol kvin jaroj, cedi al la Kredo de Jesuo Kristo. En Maroko, antaŭ pli ol 3 jaroj, kelkaj pagis la prezon pro tio.
Sultano: – Laŭ tio, kion mi aŭdis, ili estis terure insistemaj pri la konvertiĝo de marokanoj. Ili ekscitis la sentivecon de la homoj, kiuj, fine, havigis al ili la martirigon kiun ili celis.
Francisko: – Jen ĝuste la demando. Martiroj malofte havas la plezuron longe kaj kore interparoli kun la kontraŭuloj. Se ili estus interparolintaj kaj lernintaj respekti unu la alian, eble la martirigo estus estinta same arkaika kiel la konstruo de la piramidoj.
Sultano: – Ĉu do vi venis por dialogi?
Francisko: – Mi ne vidas alian manieron por atingi la interkomprenon, kaj vi?
Sultano: – Sed krom la klopodo konverti unu la alian al la vera Kredo, kion ni havas por diri al ni?
Francisko:- La historio pri via saĝeco antaŭas vin. Vi studis meze de ni, vi estas amiko de nia imperiestro, vi soifas je kono kaj vero. Mi scias, ke vi havas multon por instrui al mi.
Sultano: – Ĉu do vi venis ne por instrui, sed por lerni?
Francisko: – Ĉu estas iu plibona instruisto, ol tiu kiu estas dispona lerni?
Sultano: – Kvankam vi estas malgrandulo, ŝajnas ke vi estas scipovanto pri saĝeco!
Francisko: – Mi ne estas certa pri tio. Venante ĉi tien, mi havis mil demandojn: kial viaj militistoj estis tiel afablaj al mi, kial oni permesis al mi transpasi ĉiujn haltigajn postenojn, kial ĉiuj haltadis por la preĝado dum nia irado, kial ili havas grajnojn kvazaŭ de kolĉeno en siaj manoj, kial ili kliniĝas respekteme al mi, ilia fido aspektis tiel vera…
Sultano: – Jes, jes, mi komprenis, vi havas amason da demandoj.
Francisko: – Jen kio min venigas ĉi tien, homo sen demandoj estas homo kiu ne havas okulojn por vidi.
Sultano: – Mi ĉiam opiniis, kontraŭe, ke vi kristanoj pensas, ke vi havas ĉiujn respondojn, kvankam, kompreneble, mi scias ke malfacile vi bridas la hipokritan fanatikecon.
Francisko: – Mi kuraĝus diri, ke via respondo montras signon de humileco, iu virto kiu estas al mi tre kara. Kial ni konstruas simplajn respondojn por malsimplaj demandoj?
Sultano: – Ni ambaŭ estas batalantaj por defendi nian sanktan landon kontraŭ profanado. La problemo estas, ke vi opinias ke estas ni tiuj kiuj malsanktigas ĝin, dum ni estas terurigitaj je la penso, ke vi povos reakiri ĝian regadon kaj ĉiamigi ĝian malsanktigon. Kaj la batalado daŭras! Teorie, per sufiĉaj rezervoj el mono kaj malamo oni povus daŭrigi ĉi tiun bataladon, mortigante unu paganon post la alia – sed kiu estas efektive pagano? – ĝis restos neniu alia krom ni du. Je tiu punkto, de kiu la venko?
Francisko: – Kia avantaĝo estas en la venko?
Sultano:- Se mi venkas, tiam mi estas certa, ke Alaho estos laŭdata, kaj ke ĉiuj homoj adoros nur lin.
Francisko: – Se tiel, ŝajnas al mi ke oni deziras ne la pacon, sed nur la venkon.
Sultano: – Kaj kia estas la diferenco? Se oni povas ĉesigi ĉi tiun fratmortigon, ĉar sciu, nur pri ĉi tio temas, se ni kapablas haltigi ĉi tiun senutilan buĉadon, fine ni havos la pacon.
Francisko: – Sed Sultano, sinjoro, ne eblas ke en via menso vi kredas ke la paco estas iu simpla venko, ke iu “Venko” povas forviŝi militojn, dum vi bone scias, ke ĝi alportos nur malamon kaj daŭrajn klopodojn pri venĝo, ne la pacon. Vi bone scias, ke estas nek venko nek paco kiam unu el la du partioj “venkas”.
Sultano: – Mi vidas, ke mi havas antaŭ mi malamikon pli grandan ol mi supozis!
Francisko: – Vi havas antaŭ vi nur fraton, kontraŭ kiu vi batalas.
Sultano: – Se nur ni povus agi en la konscio, ke ni ĉiuj devenas el la sama Kreinto! Se nur ni povus vidi unu la alian tra la okuloj de la Grandulo kaj de la Sanktulo.
Francisko: – Nur viaj vortoj havas sencon. Fine vi ĉesis paroli pri venkoj kaj komencis paroli pri la realo.
Sultano: – Realo? La sango kiun mi vidas ĉiutage estas reala, ĝi fluas el la filoj, el la edzoj, el la onkloj de veraj homoj. Ankaŭ se iliaj pensoj antaŭ la morto estis pri kolero aŭ pri malamo aŭ pri justeco, mi povas certigi vin, ke ne tiaj estis iliaj lastaj pensoj. Dum la vivo forglitis, ili probable pridemandis sin “Je kiu kosto?”. Realo estas vorto malpermesita sur la batalkampoj. Se ni estus konsiderintaj la realon, neniam ni estus renkontiĝintaj en ĉi tiuj inferaj tranĉeoj, sed ni estus ĉiuj ekirintaj hejmen, al tiuj kiujn ni amas kaj volas ŝirmi kontraŭ ĉiu malbono, kaj kiujn ni prizorgas.
Francisko: – Prizorgo, kiu estas nur nedaŭrema kaj trompa, se vi tion permesas al mi, Sultano. Ŝirmataj por kio? De kio? Por kiom da tempo? Se ni ne estas en paco kun nia Dio kaj se ni ne konas la saĝon de la amo al la proksimulo, nia tuta proksimulo, neniam ni havos la sekurecon, kiu venas al la amo al ambaŭ, Dio kaj la proksimulo. Mi lernis, ke la sekureco venas nur kiam mi NE estas sekura, kiam mi vivas je la servo de la aliaj pere de tio, kion la aliaj deziras de mi.
Sultano: – Enestas io profunda en ĉi tiu altruismo! Kiam nia konscienco kreskos ĝis tia punkto en la tenereco, ke ĝi igos nin agi por eviti la homan mizeron, pli ol por venĝi ĝin?
Francisko: – Mi vidas, ke vi kaj mi havas komunan celon: teni Dion for de ĉi tiu terura milito batalata en la nomo de la Ĉiopova!
Sultano: – Kial glorigi niajn batalojn, ilin honorante per dia komisio?
Francisko: – Almenaŭ nun oni parolas pri vera paco…
Sultano: – kaj pri vera venko.
Francisko: – Kiu venkas se nia Dio estas venkata?
Sultano: – Kaj ĉu Alaho povos depostuli la venkon, kiam liaj filoj kaj filinoj estas buĉataj kaj agoniantaj?
Francisko: – Vidu, ankaŭ vi havas demandojn por fari. Se sole nia mondo estus havinta la kuraĝon travivi ĉi tiujn demandojn. Mi scias, ke vi rekonas mian Sinjoron kaj Majstron kiel grandan profeton, kaj mi scias, ke vi scipovas aprezi la sanktajn Vortojn kiujn li lasis al ni: se ni ne mortas al ni mem por vivi por Dio kaj por la proksimulo, se semo ne falas teren kaj ne mortas, ĝi restas nur tritika grajno, kondamnita ne doni frukton.
Sultano: – Kaj se kontraŭe ĝi mortas, ĝi vere naskiĝis al nova vivo.
Francisko: – Jes. La amo ne mortis sur la kruco, ĝi simple decidis ne batali, ĝi estigis senfinan amon.
Sultano: – Amo vera kaj eterna, la amo de la Kreinto, taksante altvalora ĉiun eron de tio, kion la Kreinto koncipis.
Francisko: – Kaj ĉu la kreitaro ne estas tute resumita en unu vorto? Unu sola realo: PACO, unu el la nomoj de Dio.
Sultano: – Fakte! Nia dialogo helpas min kredi, ke la paco estas ebla. Pro tio estu laŭdo al Alaho!
Francisko: – Jes, paroli kun vi konigis al mi la bonecon de la Sinjoro, kiu estas tre pli granda ol mi povis imagi. Mi tial deziras starigi al mi tiujn demandojn, kiuj malfermas neelpensitajn horizontojn kaj ebligas neatenditajn renkontojn, kiel la ekkonon de persono altvalora kiel vi.
Sultano:- Estas malmultaj la homoj, de kiuj mi povas aŭdi ĉi tiujn vortojn, kaj pri kies sincereco mi povas fidi.
Francisko: – Sultano, mi estas malriĉulo. Mi havas nenion por oferi al vi, krom mian honestecon.
Sultano: – Nu, mi dankas vin tute humile. Se mi ne estus permesinta ke vi venu ĝis mi en ĉi tiu kampadejo, en ĉi tiu nokto, neniam mi estus povinta kompreni kiom altvalora povas esti iu Kristano.
Francisko: – Kiajn kaj kiomajn malkovrojn ni povas fari kiam ni lasas nin esplori?
Sultano: – Kaj kion signifas esplori, se ne entrepreni vojaĝon kiun ni ĉiuj povas fari kiam ni eniras en la misteron de Alaho, ĉiam pli ol ni opinias ebla kaj ĉiam malpli ol oni povas antaŭsupozi?
Francisko: – Jes, enestas tiom granda mistero kaj tioma grandeco en nia bona Dio! La laŭdo leviĝas spontana sur la buŝo de tiuj kiuj rekonas la kompleksecon kaj la simplecon de nia Dio.
Sultano: – Tiel estu, kune ni laŭdu – kaj esploru – nian Dion Bonan kaj Mizerikordan!

Kune Francisko kaj la Sultano preĝas:
«Vi estas sankta, Sinjoro, ununura Dio, kiuj faras mirindajn agojn.
Vi estas forta, Vi estas granda, Vi estas altega, Vi estas ĉiopova reĝo, Vi, Patro sankta, reĝo de la ĉielo kaj de la tero.
Vi estas triunua kaj unu, Sinjoro Dio de la dioj,
Vi estas la bono, ĉia bono, la plejalta bono, la Sinjoro viva kaj vera.
Vi estas amo kaj karitato, Vi estas saĝo, Vi estas humileco, Vi estas pacienco, Vi estas beleco, Vi estas mildeco, Vi estas sekureco, Vi estas kvieto.
Vi estas ĝojo kaj gajeco, Vi estas nia espero, Vi estas justeco, Vi estas modereco, Vi estas nia tute sufiĉa riĉeco.
Vi estas beleco, Vi estas mildeco.
Vi estas protektanto, Vi estas gardanto kaj nia defendanto, Vi estas forteco, Vi estas refreŝigo.
Vi estas nia espero, Vi estas nia fido, Vi estas nia karitato.
Vi estas nia tuta dolĉeco, Vi estas nia eterna vivo, granda kaj mirinda Sinjoro, Dio ĉiopova, mizerikorda Savanto».