Il 14 marzo è l’anniversario della nascita (nel 1835) dell’astronomo e divulgatore scientifico italiano (piemontese) Giovanni Virginio Schiaparelli (1835-1910), conosciuto come Giovanni Schiaparelli
it.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Schiaparelli
eo.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Schiaparelli
noto soprattutto per le sue osservazioni del pianeta Marte.
Nel 1877, rilevò sulla superficie di quel pianeta solchi regolari, che chiamò in italiano “canali”; il termine era utilizzato per analogia a un ampio braccio di mare (come, ad esempio, il Canale della Manica), cioè una depressione naturale, ma fu tradotto in inglese in modo sbagliato, perché anziché usare la parola “channel” fu usata la parola “canal”, che indica una struttura artificiale costruita per regolare e dirigere il corso delle acque.
La scoperta di Schiaparelli arrivava a poca distanza dall’opera dell’astronomo e divulgatore scientifico francese Camille Flammarion (1842-1925)
it.wikipedia.org/wiki/Camille_Flammarion
il quale nel 1862 aveva pubblicato il libro “La pluralité des mondes habités” (La pluralità dei mondi abitati), affermando che è possibile la vita su altri pianeti, e l’uomo non è al centro dell’Universo.
Il fortunato libro di Flammarion (che ebbe 20 edizioni in pochi anni) e le osservazioni di Schiaparelli, accesero un vivace dibattito, non solo in ambito scientifico, ma anche presso la gente comune: sembrava ovvio, infatti, che se su Marte c’erano dei “canali” regolari, questo significava che su quel pianeta non solo c’erano esseri viventi, ma addirittura una civiltà più progredita di quella terrestre.
Nacque, così, la teoria dei “marziani” (non solo abitanti di Marte propriamente detti, ma anche di altri mondi in genere), sviluppata poi dai romanzi di fantascienza e dalle opere cinematografiche.
I progressi della radioastronomia, l’avvio dell’astronautica, la scoperta delle enormi dimensioni spazio-temporali dell’Universo, hanno riacceso il dibattito sulla possibilità di vita intelligente al di fuori della Terra e sul posto dell’uomo nel Cosmo (con formidabili conseguenze, di tipo etico-religioso).
Più volte si è cercato di stabilire contatti con eventuali extraterrestri.
Nel 1971, a bordo delle sonde “Pioneer 10” e “Pioneer 11” (che per prime uscirono dal sistema solare) fu collocata una placca con il disegno di una coppia umana, unitamente a dati scientifici in codice binario; nel 1974, fu inviato dal telescopio di Arecibo (Portorico) un messaggio radio in codice binario; nel 1977, fu lanciata nello spazio la sonda “Voyager 1”, con un disco placcato in oro contenente immagini e suoni della Terra (compreso un saluto in Esperanto, letto dall’ambasciatore Ralph Harry: “Ni strebas vivi en paco kun la popoloj de la tuta mondo, de la tuta kosmo” (Cerchiamo di vivere in pace con i popoli di tutto il mondo, di tutto il Cosmo).
Voyager 1” si sta allontanando rapidamente dal sistema solare; si calcola che fra 38.000 anni passerà relativamente “vicino” alla Costellazione dell’Orsa Minore.
Saluton al la kosmo
it.wikipedia.org/wiki/Voyager_1#Voyager_Golden_Record
eo.wikipedia.org/wiki/Voyager_1#Ora_disko
Trascrivo un articolo da “La Revuo” 1906-1907, I, p. 288), ed una graziosa poesia di Giordano Azzi (1910-2002)
eo.wikipedia.org/wiki/Giordano_Azzi
da “Heroldo de Esperanto”1934-2.
Allego il francobollo italiano del 2010, e lo speciale annullo postale, per il centesimo anniversario della morte di Schiaparelli.
Serio da paroladoi faritaj de Profesoro Lowel, el Flagstaff (Arizona) pri la ebleco de vivuloj sur la planedo Mars nun ekscitegas miajn samlandanojn. La fama astronomiisto montris, ke liaj samideanoj (kiel ankaŭ Schiaparrelli en Italujo), ĉe la 0bservatorio jam de longe konstatis, ke la blanka ĉapo sur la polusoj estas akvo aŭ neĝo.Tiuj ĉi ĉapoi ĉiujare fluidiĝas kaj je la sama tempo vastaj lokoj, kiuj antaŭe estis brunaj, nun ŝajnas kiel verdaj. Tiajn lokojn oni antaŭ ne longe nomis kaj kredis esti “maroj”, en la lasta tempo oni konstatis, ke ili estas kreskaĵaj lokoj. Mallumaj strekoj, rektaj en la tuta longeco, nun estas fotografitaj kaj elstuditaj. Antaŭe ne estis eble klarigi, kiel aperis tiuj mallarĝaj linioj. Kiamaniere povas ekzisti linioj sur “maroj”?
Post longa studado la profesoro trovis, ke la strekoj, kiujn en la nuna tempo oni nomas “kanaloj”, ŝangiĝadas kaj iĝas pli distingehlaj post la fluidiĝo kaj malapero de la neĝo. Plie, ke la ŝanĝo estas proporcia al la latitudo, ke la pli neta porcio ĉiam marŝas for de la fluiĝanta neĝ-ĉapo ĝis la ekvatoro, kaj plie, ke, ĉe ĉiu punkto, kie kanalo renkontas alian kanalon, ronda, verda loko aperas, kiu ŝajnas simila al la kanaloj.
Vivuloj povas ekzisti en tre maldensa aero kaj tre malvarma temperaturo (ekzemple, sur montegoj). Li pruvis, ke la planedo ricevas tiel multe da hejto, kiel ricevas nia mondo. Tial la profesoro konkludis, ke la “kanaloj” utilas por transporti la akvon de la polusoj al la seka ekvatoro, ke la rondaĵoj estas oazoj, kaj ke sendube loĝas sur la planedo vivuloj, kiuj havas pli altan scion ol ni, (kaŭze de la mirindaj kanaloj), sed ke tiuj baldaŭ ĉesos vivi, ĉar la planedo malrapide perdas sian akvon kaj aeron. Nia mondo marŝas sur la sama vojo. — E. K. H.
(La “Revuo” 1906-1907, I, p. 288)
*****
VOJAĜO AL MARSO
I
Per maŝino grandioza,
de mistera fort’ movata,
ni vojaĝis al kolosa
land’ ĉiela, al konata
ruĝebrila Mars-planedo
por nin distri de l’ Ter-tedo.
L’ Inventist’, scienca feo,
plenkonanto de l’ naturo,
celis por ĉi tiu kreo
al la kono de l’ strukturo
de la vivo de l’ homaro
en la suna planedaro.
Ni trapasis tra la spaco,
tra la tempo kaj silento,
ne ĝenate, en plenpaco
kaj sen ombro de pripento,
la spektaklon rigardante
de la ter’ malgrandiĝanta.
Ne forgesis, dum veturo,
ni viziton al la Luno:
la montpintoj en lumpuro,
vulkanbuŝoj en plenbruno
mirigite nin rigardis,
interflustris, plu rigardis.
Al la Luno scivolema
ni klarigis nian celon.
Ĝi nin petis fervoreme
ke pri l’ lunoj de l’ ĉielo
ni informu ĝin laŭ vero
ĉe reveno al la Tero.
Iun belan Mars-matenon
tra l’ inundo de l’ radioj
jen atingis la havenon –
dum laŭtegaj niaj krioj –
l’ interstela fluga ŝipo,
kun bonstata ĉiu ripo.
II
Da Marsanoj amasego,
kun pentrinde belaj vestoj,
svarmas ĉirkaŭ la ŝipego
scivolante, ĉu la restoj
estas ĝi de iu stelo
ĵus falinta de l’ ĉielo.
Sed vidante nin eliri
ili miras malfermbuŝe,
ŝajnas ion voli diri,
sed la vortoj venas fuŝe.
Montras ni sur kart’ ĉiela
Teron, Marson, volbon stelan.
Tiam la radi-antenoj
de la Marsaj sendstacioj
tuj informas pri la veno
de Teranoj al Marsio.
Kaj tra l’ Marsaj laŭtaj bruoj
komenciĝas intervjuoj.
Kaj ni tuj ekkonsciiĝis:
ĉe virinoj kaj fraŭlinoj,
amo moda jam farigis
(inkluzive bopatrinoj)
tute same en Marsio
kiel sur la Ter’, je Dio.
Sed demandis ni pri tio:
pri milito, pri armiloj,
pri malpaco de l’ nacioj,
pri kolosaj detruiloj
ekzistantaj sur la Tero
en konkuro kun l’ infero.
Ili diris kun fiero:
ne ekzistas la militoj,
detruantaj vian Teron,
ne ekzistas parazitoj,
la armiloj: sed ĉi tio
estas nur prahistorio.
Ne ekzistas plu malpacoj:
nur popoloj laborantaj
en konkordo, en plenpaco,
grandiozaĵojn starigantaj;
ni nin ĉiujn komprenigas:
unu lingvo nin kunligas.
III
Post reveno al la Tero
ni informis Societon
de l’ Nacioj. La aferon
ĝi pristudis en sekreto
dum plurjara diskutado,
paroladoj de l’ estrado.
Nun ĝi venis al konkludo:
sendi tuj komisionon,
kiu – post detala studo –
finos per la sama tono:
la popoloj plu atendu…
kaj armilojn dume mendu.
Giordano Azzi
(“Heroldo de Esperanto”1934-2)
