Il 6 novembre ricorre la nascita (nel 1834) di Davide Lazzaretti o Lazzeretti (1834-1878) it.wikipedia.org/wiki/Davide_Lazzaretti
una curiosa figura di predicatore che operò in Toscana nella seconda metà dell’Ottocento, e che fu giudicato da alcuni un santo, da altri un pazzo visionario.
Trascrivo un testo di Radio Roma-Esperanto del 31 dicembre 1978.
Sposato, con cinque figli, nel 1868 affermò di avere avuto in visione l’annuncio di una grande missione da compiere; dopo un periodo di ritiro eremitico, raccolse numerosi seguaci tra la popolazione della zona del monte Amiata, dove fondò (con l’approvazione dell’autorità ecclesiastica) tre istituti religiosi: la Santa Lega, con finalità assistenziali; la Società delle famiglie cristiane, i cui aderenti mettevano in comune i beni secondo lo spirito delle prime comunità cristiane; ed il Pio Istituto degli eremiti penitenzieri e penitenti, una organizzazione religiosa che, secondo una tradizione millenaristica e messianica, attendeva l’avvento di un prossimo regno dello Spirito Santo (l’era del Diritto), dopo l’era del Padre (era della Giustizia) e quella del Figlio (era della Grazia).
Proclamatosi “Unto del Signore”, fondò una comunità chiamata “Giurisdavidica”, ossia del diritto di Davide, ispirata ad un socialismo mistico ed utopistico, in difesa dei ceti più deboli e diseredarti (questo gli valse la simpatia anche di insospettabili figure della Chiesa cattolica, ad esempio Don Giovanni Bosco).
Lazzaretti passò poi a proclamarsi “Cristo Duce e Giudice”, affermando di essere venuto a completare la rivelazione cristiana. A questo punto la Chiesa cattolica lo scomunicò, mentre lo Stato italiano gli era già contrario per i suoi atteggiamenti libertari ed ugualitari: in sostanza, vi fu un’alleanza tra Chiesa e Stato.
La conclusione non è mai stata chiarita: sta di fatto che il 18 agosto 1878 una pattuglia di carabinieri fece fuoco sulla folla che seguiva una processione guidata da Lazzaretti: ci furono tre morti (tra cui il “Cristo dell’Amiata”) e quaranta feriti.
Dopo la morte di Lazzaretti, i suoi seguaci in gran parte si dispersero, ma alcuni continuarono, fino a qualche anno fa, a praticare l’utopia socialista e religiosa del fondatore; ancora si parla di lui in canti popolari.
La figura di Lazzaretti è stata analizzata da storici, psichiatri (Cesare Lombroso), letterati (Guy de Maupassant), politici (Antonio Gramsci). Lombroso lo definì pazzo monomaniaco (ma all’epoca tutto ciò che deviava dalla cosiddetta “normalità” era considerato indice di pazzia), mentre altri hanno evidenziato il carattere fortemente innovativo di molte sue iniziative: la messa in comune dei beni e la condivisione dei prodotti della terra, il voto esteso alle donne (in un’epoca in cui neppure per gli uomini c’era in Italia il suffragio universale), la scuola obbligatoria.
A livello universitario, forma oggetto di studio il fenomeno degli adepti della Chiesa giurisdavidica; anche gli esperantisti potrebbero utilmente approfondire come il carisma di una persona riesca a convincere la gente ad aderire a un movimento.
Allego un ritratto di Davide Lazzaretti, e l’immagine dell’edicola eretta dai suoi seguaci nelle vicinanze del luogo dell’uccisione, con questa epigrafe:
“LA REPUBBLICA È IL REGNO DI DIO – Davide Lazzeretti/ nato in Arcidosso il 6.11.1834/ compiendo/ la sua gloriosa missione/ qui poco avanti fece/ il suo cruento sacrificio/ il 18.8.1878/ riportando la palma gloriosa/ del martirio/ come Gesù Cristo/ per il bene e la redenzione/ dell’umanità/ i seguaci posero/ 30.5.1934”.
RADIO ROMA – ESPERANTO
31.12.1978
LA REMALKOVRO DE DAVIDE LAZZARETTI, LA “KRISTO DE MONTO AMIATA” – Teksto de Velia Corsini, traduko de Antonio De Salvo
La loĝantaro de Monto Amiata, iom norde de Romo, remalkovris sian “Profeton”, post kiam, dum multaj jaroj, ĝi hontis pri li, kiu estis taksata freneza kaj viziema. De kiam du teatraj spektakloj diskonigis la travivaĵojn de ĉi tiu viro, multobliĝas eseoj, libroj kaj diversaj aranĝoj pri ĉi tiu ĉaristo de pasinta jarcento, kiu sin proklamis “surtera Kristo”, kaj kolektis ĉirkaŭ si centojn da montaranoj.
“Dum cent jaroj ni konservis malgrandan fajrejon – diras la okdekjara gardisto de la muzeo pri jurisdavidismo (tiel nomiĝas la doktrino de Davide Lazzaretti) – sufiĉis ekblovo, kaj leviĝis altega fajro”. Pri Lazzaretti nun parolas tuta Eŭropo. La dokumentoj – tiuj malmultaj, kiujn oni sukcesis savi post la morto de la “Profeto” – estas enfermitaj en malgranda ŝranko. Dum jardekoj la moneroj, la manuskriptoj, la vestoj de ĉi tiu “surtera Kristo” restis kaŝitaj. Nun la komunumo de Arcidosso aranĝis daŭran ekspozicion. De unu jaro, senhalte pilgrimas tien studuloj, historiistoj, simplaj vizitantoj, allogite de ĉi tiu kurioza figuro, samtempe taksata socialista kaj klerikala, mistikema kaj konservativa. Oni planas centron pri jurisdavidismaj studoj, kaj migrantan ekspozicion tra la ĉefaj urboj en Italio kaj en Eŭropo.
La historio de Davide Lazzaretti estas tiu de viro, kiu – nesperta pri forto-rilatoj – klopodis enŝoviĝi inter Ŝtato kaj Eklezio, kaj de ambaŭ restis kunpremita, la 18.an de aŭgusto de antaŭ 100 jaroj, en Arcidosso. Aspektis mirakla, siatempe, la allogo naskita de ĉi tiu homo, kiu sukcesis kolekti multajn sekvantojn per sia predikado kaj asketismo; sed eĉ pli mirakla ŝajnas nun la fakto, ke oni remalkovras kun tiela scivolemo personon, kies influo estis tempe limigita, kaj disvolviĝis en malgranda areo, ĉe montaranoj blindigitaj de “revelacioj” kaj de ŝablona spirito de frateco.
La plej mirigitaj pro la remalkovro de Davide Lazzaretti estas ĝuste la laste restintaj sekvantoj de jurisdavidismo. Post la mortigo de la “Profeto” fare de soldato, liaj sekvantoj kaŝis en la kavernoj, sur la montoj, tion, kion ili povis savi pri li. Estis dissolvitaj la komunaĵoj de la “pentofaraj ermitoj”, de la “krucportaj batalantoj”, de la “filinoj de la kantikoj”, sed la jurisdavidanoj daŭrigis renkontiĝi hejme, por preĝi kaj memorigi tiun, kiu estis promesinta la kompletan elaĉeton el la mastroj en la nomo de la Evangelio.
La jurisdavidanoj estis (kaj, eĉ pli, ili sentis sin) persekutitaj, pro la akuzo de frenezeco lanĉita kontraŭ ilia profeto, kiu estis nur serĉinta pacon kaj mizerikordon; tamen, ili daŭrigis ekzisti kaj transdoni la instruojn de la majstro. Ili estas ankoraŭ nun kelkdeko, sed ili malfacile akceptas sin nomi jurisdavidanoj, ĝuste pro la timo esti konsiderataj viziuloj. Ankoraŭ oni renkontas la gefilojn de la unuaj sekvantoj: ili havas, kiel komunan noton, la malriĉecon, kaj la memoron pri epoko, kiun ili mem ne travivis, sed kiu – laŭ ilia konvinkiĝo – nepre ripetiĝos. Ili ne kredas, ke la nuna interesiĝo pri ilia profeto havas nur historian, kulturan aŭ turisman bazon: ili pensas pri konkretiĝo de la vizioj de la “surtera Kristo”.