Il 7 ottobre 1571 le flotte di alcuni Paesi cristiani (non tutti!), riuniti da Papa Pio V nella “Lega Santa” (Impero di Spagna, Regno di Napoli, Regno di Sicilia, Stato Pontificio, Repubblica di Genova, Repubblica di Venezia, Ducato di Savoia, Granducato di Toscana, Sovrano Militare Ordine di Malta/ SMOM
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2018/09/20/ordine-di-malta-smom/ ),
sotto il comando di don Juan de Austria (don Giovanni d’Austria in italiano), sconfissero nella battaglia navale di Lepanto (Naupaktos, Épahtos, Efpaktos in greco; İnebahtı in turco), nel golfo di Patrasso in Grecia
it.wikipedia.org/wiki/Battaglia_di_Lepanto
la flotta ottomana comandata da Mehmet Alì Pascià, che morì nello scontro.
Ho già parlato di questo il 7 ottobre 2018
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2018/10/07/lepanto-1571/
ed il 22 aprile 2017.
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2017/04/22/cervantes/
Oggi presento una traccia “collaterale” di quella battaglia: trascrivo, in romanesco e nella traduzione in Esperanto, una canzone popolare tradizionale, la quale conserva il ricordo del fatto che, in occasione della battaglia di Lepanto, una parte dei Paesi cristiani “ricucì” temporaneamente i contrasti (“chi ha le scarpe rotte le risuola/ io già le ho risuolate questa mattina”).
Allego un francobollo del 1971 del Sovrano Militare Ordine di Malta (SMOM) per il 400° anniversario della battaglia di Lepanto.
ALLA RENELLA
Alla Renella………
più cresce il fiume e più legna vie’ a galla,
io più ve guardo e più ve fate bella.
A tocchi a tocchi la campana sona
li turchi so’ sbarcati a la marina
chi c’ha le scarpe rotte l’arisola
io già l’ho risolate stammatina.
Come te posso amà
Come te posso amà
Si esco da ‘sti cancelli
quarcheduno l’ha da pagà.
Amore, amore, manname ‘n saluto
ché sto a San Michele carcerato
da amici e da parenti abbandonato
me sento un pover’arbero caduto.
Come te posso amà
Come te posso amà
Si esco da ‘sti cancelli
quarcheduno l’ha da pagà
A tocchi a tocchi la campana sona
Li turchi so’ arrivati a la marina
Viva li monticiani! viva Roma!
Viva la gioventù trasteverina!
Come te posso amà
Come te posso amà
Si esco da ‘sti cancelli
quarcheduno l’ha da pagà.
Si er Papa me donasse tutta Roma
e er Principe Borghese la Mentana
e me dicesse: “lassa anna’ chi tt’ama”,
io je direbbe: “No, sacra corona”.
Come te posso amà
Come te posso amà
Si esco da ‘sti cancelli
quarcheduno l’ha da pagà
Si esco da ‘sti cancelli
quarcheduno l’ha da pagà.
°°°°°
ĈE LA RENELA
Ĉe la Renela… [1]
da ligno flosas pli sur akvo ŝvela
kaj ĉiutage pli vi iĝas bela.
Alarme vokas nun la sonorilo [2],
la turkoj jam alvenas el la maro [3].
Ŝuaĉojn viajn fliku – jen konsilo [4],
de miaj jam finiĝis la riparo.
Kiel mi amu vin?
Kiel mi amu vin?
Kiam mi liberighos,
iu devos repagi min. [5].
Amata, helpu min per vort’ saluta.
En Sankta Mikaelo, mallibera [6]
kaj forgesita de la mondo tuta,
mi restas kiel arbo senaera.
Kiel mi amu vin?
Kiel mi amu vin?
Kiam mi liberiĝos,
iu devos repagi min.
Alarme vokas nun la sonorilo,
la turkoj jam alvenas el la maro.
Vivu la brila Monti [7], vivu Romo!
Vivu la transtibera junularo!
Kiel mi amu vin?
Kiel mi amu vin?
Kiam mi liberiĝos,
iu devos repagi min.
Se papo dirus: “Jen la urbo Romo” [8],
kaj plu princo Borgese: “…kaj Mentano! [9]
sed lasu tiun inon al vi aman!”
mi tuj respondus: “Ne, sanktula krono”.
Kiel mi amu vin?
Kiel mi amu vin?
Kiam mi liberiĝos,
iu devos repagi min.
Kiam mi liberiĝos,
iu devos repagi min.
________________________________________
[1] “Renella”, el “rena” (sablo)”, estis la nomo de sablejo ĉe la dekstra bordo de rivero Tibero.
[2] La sonoriloj de la kristanaj preĝejoj estis uzataj, interalie, por doni alarmon kaze de danĝero.
[3] Dum multaj jarcentoj, la islamanoj (malprecize alinomataj “turkoj”) agis korsare en Mediteraneo; iumomonte ili eĉ albordiĝis ĉe la elfluejo de Tibero, kaj prirabis Romon.
[4] Por kontraŭstari la islaman minacon, tuj antaŭ la marbatalo de Lepanto (1571), la kristanaj potencoj devis urĝe kaj provizore fliki (solvi) siajn konfliktojn.
[5] La refreno aludas al sopirata venĝo kontraŭ denuncintoj.
[6] En la karcero titolita al Sankta Mikaelo (ĉe la dekstra bordo de Tibero) estis enfermitaj la politikaj malliberuloj. De la vidalvida monteto Aventino (ĉe la maldekstra bordo) la familianoj de la malliberuloj kriadis siajn salutojn.
[7] “Monti” (Montoj) kaj “Trastevere” (Transtibero) estas du popolaj kvartaloj, respektive ĉe la maldekstra kaj ĉe la dekstra bordo de Tibero.
[8] Dum multaj jarcentoj (ĝis 1870) la Papo estis suvereno de la Papa Ŝtato, kun ĉefurbo Romo.
[9] La princa familio Borghese posedis, interalie, ĉarmajn bienojn apud urbeto Mentana, proksimume 30 kilometrojn for de Romo. Tiu familio estis aparte ligita al la papeco (sufiĉas pensi, ke sur la fasado de la Baziliko honore al Sankta Petro grandlitera skribaĵo memorigas, ke ĝi ŝuldiĝas al Papo “Paŭlo la kvina Borgese”). “Borgese” estas la centritala elparolo de la nomo de tiu familio. En la norma itala lingvo ĝi estus elparolata “Borgeze”.
trad. Renato Corsetti/ Giuseppe Castelli
(4.11.2012)
