L’8 giugno ricorre la morte (nel 1973) dell’esperantista Italo Chiussi (1919-1973) eo.wikipedia.org/wiki/Italo_Chiussi
(non c’è su di lui una pagina di Wikipedia in italiano),
nato a Trieste subito dopo il passaggio di quella città dall’Austria all’Italia, e morto a Francoforte sul Meno (Germania), dove è sepolto (Südfriedhof).
Allievo della Scuola Normale Superiore di Pisa, si laureò in matematica nel 1941 (a soli 22 anni), e per sette anni insegnò matematica a Trieste.
Esperantista dal 1947, aderì alla Associazione Esperantista Triestina (all’epoca, Territorio Libero di Trieste), e fino al 1955 fu attivo come insegnante e conferenziere; membro del Consiglio direttivo della Gioventù Esperantista italiana, dell’Istituto Italiano di Esperanto e (dal 1970) della Accademia di Esperanto.
Divenuto funzionario della Compagnia di assicurazioni “Generali”, fu inviato ad Amburgo (Germania), quale direttore di quella sede.
Particolarmente attento agli idiomi ed alle etnie, apprese il francese, l’inglese e il tedesco; grazie ad un suo corrispondente arabo, si interessò anche della lingua araba e dell’Islam, convertendosi successivamente alla religione islamica (ebbe un funerale islamico).
Tra le opere cardine della letteratura esperantista si annovera la sua traduzione in Esperanto del Corano, direttamente dall’originale arabo, pubblicata con il titolo La Nobla Korano nel 1969.
La sua interpretazione del Corano è esposta nel libro “Je la flanko de l’ profeto”, comprendente anche una biografia di Maometto e una scelta dalle narrazioni dei “Compagni del Profeta”. L’opera, pubblicata postuma nel 1977 dall’UEA, ottenne particolare considerazione nell’ambiente islamico, ricevendo una speciale menzione con premio dall’importante istituzione culturale “Fazle Omar Foundation”.
La tempra di Italo Chiussi risalta in pieno nel ricordo di Günther Becker:
«Quando il male divenne terminale, il dott. Chiussi invitò gli amici a cena, comunicando loro con tranquillità che l’indomani si sarebbe ricoverato in ospedale per morirvi».
In “Literatura Foiro” 1973-19, apparve un’intervista di Giorgio Silfer.
Trascrivo la recensione di Carlo Minnaja della traduzione in Esperanto del Corano (“La nobla Korano”), ed allego:
– una pagina del volume;
– la copertina di “Literatura Foiro” 1973-19, con il ritratto di Italo Chiussi.
LA NOBLA KORANO, originala araba teksto, kun traduko de I. Chiussi; eld. T.K., Kopenhago 1969; 670 paĝoj, nigra-ora bindo.
LA JUBILEA GEMO DE LA SERIO «ORIENTO-OKCIDENTO»
Jam dek verkoj estas registritaj en la serio «Oriento-Okcidento», plus unu eksterordinara. Ĉar ĉiuj kontribuoj estas plensignifaj, oni povus fari klasifikon ne laŭ ilia valoro, ĉar ili estas nekompareblaj, sed laŭ la resono, kiun la originaloj havis sur certajn popolojn aŭ sur tutajn civilizojn. En tia klasifiko elstaras certe la «Dia Komedio», kultura bazo de la tuta itala literaturo, «Kalevala», la ĉef- poemo de la finna popolo, «Martin Fierro», la eposo de la latinida Ameriko; sed la plej elstara pro sia graveco kaj pro la vasta influo sur la historion de la tuta homaro estas la «Nobla Korano».
Persono, kiu neniam alproksimiĝis al la araba mondo, restas antaŭ tiu-ĉi libro kiel antaŭ monumento, kiu imponas per sia majesteco: ĝi estas la kunligilo de milionoj de araboj, ĝi kreis el triboj disaj unu genton, kiu markis multajn mondopartojn per sia civilizo en la kampoj de scienco, literaturo, arto, komerco, milito. La Korano, kiel sciate, entenas en 114 ĉapitroj (kelkaj plurpaĝaj, kelkaj malmultliniaj), la veron revelaciitan de Dio Allah al Profeto Mahometo dum pli ol dudek jaroj; en ĝi Allah parolas rekte en unua persono, aŭ ordonas al Mahometo paroli. La stilo similas tiun de la bibliaj psalmoj, kaj ankaŭ la enhavo plurloke reeĥas tiun de aliaj Sanktaj Skriboj. Jen ekzemplo: «Ve al la preĝantoj, kiuj estas maldiligentaj pri siaj preĝoj, kiuj volas nur, ke oni ilin vidu, kaj ne volas fari afablaĵojn» (ĉap. 107); aŭ «Kiam malfeliĉo trafas homon, li vokas Min, kuŝante flanke, aŭ sidante, aŭ starante, sed kiam Ni forprenis de li lian malfeliĉon, li foriras, kvazaŭ Ni ne estus forpreninta de li la malfeliĉon, kiu trafis lin» (ĉap. 10).
Islamanoj daŭre legas kaj recitas parkere ĉiutage el la Korano (kiu laŭvorte signifas «la ofte legata»). Kiu ne kredas, ke temas pri dia revelacio, tiu tamen certe restas ravita de la poezio, kiu vibras tra la tuta verko, kaj pri la sorĉa atmosfero, kiun ĝi kreas ĉirkaŭ la leganto, kiu sentas sin nenipova antaŭ la Ĉiopova. La tuta homa vivo, kaj surtera kaj postmorta, estas pritraktata en la Korano, kaj pri ĉio estas donitaj instruoj kaj ordonoj, kiuj rekonduku la homojn al la Kreinto; la ordonoj estas gravigitaj per konstanta minaco pri puno, dum por la submetiĝintoj estas jam pretigita «duobla rekompenco».
Malfacile estas alfronti la legadon de la Korano sen elementa antaŭpreparo pri la signifo de la libro; tre helpa tiucele estas la antaŭparolo de Zafrulla Khan, renoma spertulo pri islama religio. Sed li mem konscias sian nesufiĉon: «Neniu povas pretendi, ke li diris la lastan vorton pri la Korano. Kiel la Universo, ĝi estas senlima».
Carlo Minnaja
(“L’Esperanto” 1969-11,12)
