La 22-a de julio estas la datreveno de la morto (en 1968) de la itala (emilia) ĵurnalisto, verkisto kaj humuristo Giovannino Guareschi (1908-1968)
eo.wikipedia.org/wiki/Giovannino_Guareschi
konata ankaŭ kiel Giovanni Guareschi, probable la moderna itala verkisto plej tradukita en la mondo, kreinto de la popularaj personoj Pastro Kamilo kaj Pepono, respektive Paroĥestro kaj komunista Urbestro de vilaĝo de Malalta Pada Ebenaĵo (Emilio, norda Italio), rivale batalantaj pri la animoj kaj la koroj de la loĝantoj, kun viglaj interpuŝiĝoj kiuj, tamen, finiĝas ĉiam per reciproka komprenemo.
Jam plurfoje mi parolis pri li.
Mi transskribas lian rakonton “Delitto e castigo”, en la itala, kaj en ĝia traduko al Esperanto (Kulpo kaj puno) el la pola literatura retejo www.literaturoenesperanto.pl/index.html
Mi aldonas la italan poŝtmarkon de 2018, laŭ skizo de Silvia Isola, pro la kvindekjara datreveno de la morto de Guareschi; la bildo montras lian portreton kaj lian subskribon, kune kun tajpaĵo de nepublikigita rakonto pri Pastro Kamilo kaj Pepono (el la arkivo Guareschi de Roncole Verdi).
(sekvas traduko al Esperanto)
DELITTO E CASTIGO
Don Camillo una mattina, uscendo sul sagrato, trovò che, durante la notte, qualcuno con colore rosso aveva scritto sul muro candido della canonica un “Don Camallo” a lettere alte mezzo metro.
Don Camillo, con una secchia di calce e un pennello, si diede da fare per coprire la scritta, ma si trattava di colore all’anilina e l’anilina, a coprirla di calce, è come invitarla a nozze e viene a galla anche a mettercene su tre dita. Allora don Camillo arraffò una raspa e, per grattare via tutto, ci volle mezza giornata di lavoro.
Si presentò al Cristo dell’altare bianco come un mugnaio, ma di umore nero.
«Se so chi è stato» disse «gliene do tante fino a che il palo diventa stoppa».
«Non drammatizzare, don Camillo» lo consigliò il Cristo. «È roba da ragazzacci. Non ti ha detto niente di grave, infine!».
«Non è bello chiamare scaricatore di porto un sacerdote» protestò don Camillo. «E poi è un nomignolo azzeccato e, se la gente lo scopre, me lo appiccica sulla schiena per tutta la vita».
«Hai due buone spalle, don Camillo» lo consolò sorridendo il Cristo. «Io non avevo le tue spalle e ho dovuto portare la croce e non ho bastonato nessuno».
Don Camillo disse che il Cristo aveva ragione, ma non era del tutto convinto e, la sera, invece di andare a letto si acquattò in un punto ben defilato e aspettò pazientemente. E verso le due di notte, quando apparve sul sagrato un tizio che, deposto un secchiello per terra, si mise cautamente a lavorare di pennello contro il muro della canonica, don Camillo non gli fece neppur finire la “D” e, infilatogli in testa il secchiello, lo spedì via con una pedata fulminante.
Il colore all’anilina è una maledetta cosa e Gigotto (uno degli uomini di punta di Peppone), il quale si era preso la doccia di tinta all’anilina in testa, dovette stare tre giorni chiuso in casa a fregarsi la faccia con tutti i detersivi dell’universo, ma poi dovette uscire per andare a lavorare e il fatto già lo si sapeva in giro e gli appiopparono subito il nomignolo di Pellerossa. Don Camillo soffiava sul fuoco e così la rabbia da rosso faceva diventare verde il povero Gigotto. Fino a che una sera don Camillo, rincasando da una visita al dottore, si accorse che qualcuno gli aveva spennellato di robaccia la maniglia della porta, ma se ne accorse quando era troppo tardi. Allora, senza dire né ai né bai andò a pescare Gigotto all’osteria e, con una sberla da annebbiare la vista a un elefante, gli appiccicò sulla faccia la roba della maniglia. Naturalmente queste faccende scivolano subito in politica e, siccome Gigotto era in compagnia di cinque o sei dei suoi, don Camillo fu costretto a sventolare una panca.
Così la notte stessa qualche ignoto gli fece una serenata buttandogli un petardo davanti alla porta della canonica.
I sei che erano stati spazzolati dalla panca di don Camillo schiattavano di rabbia, e all’osteria urlavano come maledetti e sarebbe bastato quindi un niente per far divampare l’incendio. E la gente era preoccupata. Così, una bella mattina, don Camillo dovette andare d’urgenza in città perché il Vescovo voleva parlargli.
Il Vescovo era vecchio e curvo e per guardare in faccia don Camillo doveva alzare la testa.
«Don Camillo» disse il Vescovo «tu sei malato. Tu hai bisogno di qualche mese tranquillo in un bel paesino di montagna. Sì, sì, è morto il parroco di Puntarossa e tu così fai un viaggio e due servizi: mi riorganizzi bene la parrocchia e ti rimetti in salute. Poi torni giù fresco come una rosa. Ti sostituirà don Pietro, un ragazzo giovane che non ti combinerà niente di male. Sei contento, don Camillo?».
«No, monsignore, però partirò quando monsignore lo vorrà».
«Bravo» rispose il Vescovo. «La tua disciplina è ancora più meritevole perché accetti di fare senza discutere una cosa che non ti va».
«Monsignore, non vi dispiacerà poi se in paese diranno che sono scappato per la paura?»
«No» rispose sorridendo il vegliardo. «Nessuno al mondo potrà mai pensare che don Camillo abbia paura. Va’ con Dio, don Camillo, e lascia stare le panche: non sono mai un argomento cristiano!».
In paese si seppe subito la faccenda e la notizia la portò Peppone stesso in una riunione straordinaria.
“Don Camillo se ne va» disse Peppone. «Trasferito per punizione in un paese di montagna a casa del diavolo. Parte domani alle tre».
«Bene!» urlò il consesso. «E che crepi, lassù».
«In fondo è meglio che sia finita così» gridò Peppone. «Egli credeva di essere diventato il Papa Re e se rimaneva bisognava per forza dargli una spazzolata maiuscola. Tutta fatica risparmiata!».
«Deve andar via come un cane!» urlò il Brusco. «Fate capire alla gente che tira brutta aria per chi si fa vedere in giro domani dalle due alle tre e mezzo».
Venne l’ora e don Camillo, preparata la valigia, andò a salutare il Cristo dell’altare. «Mi dispiace di non poterVi prendere con me» sospirò don Camillo.
«Ti accompagno lo stesso» rispose il Cristo. «Vai tranquillo».
«Ho fatto davvero una fesseria così grossa da dovermi mandare al confino?» chiese don Camillo.
«Sì».
«Allora ce li ho proprio tutti contro» sospirò don Camillo.
«Proprio tutti» rispose il Cristo. «Pure don Camillo è contro di te e disapprova quello che hai fatto».
«Anche questo è vero» riconobbe don Camillo. «Mi prenderei a schiaffi».
«Tieni a posto le mani, don Camillo. E fa buon viaggio.
“La paura nelle città fa novanta, ma nei paesi fa centottanta, e le strade del paese erano deserte. Deserta la piccola stazione. Don Camillo montò sul vagone e, quando il treno si rimise in moto e quando vide scomparire il suo campanile dietro un ciuffo d’alberi, si sentì pieno di amarezza.
«Neanche un cane si è ricordato di me» sospirò don Camillo. «Si vede proprio che non ho fatto il mio dovere di sacerdote. Si vede proprio che sono un cattivo soggetto».
L’accelerato fermava a tutte le stazioni e fermò quindi anche a Boschetto che era una borgatella di quattro case a sei chilometri dal paese di don Camillo. E così, improvvisamente, don Camillo si trovò lo scompartimento invaso e fu spinto al finestrino e si trovò davanti un mare di gente che batteva le mani e lanciava fiori.
«Gli uomini di Peppone avevano detto che, se uno si faceva vedere in paese alla vostra partenza, l’avrebbero annebbiato di legnate» spiegò il fattore di Stradalunga. «Per non far succedere dei pasticci siamo venuti tutti a salutarvi qui».
Don Camillo non capiva più niente e sentiva un urlìo infernale dentro le orecchie e, quando il treno ricominciò a camminare, si trovò lo scompartimento pieno di fiori, di bottiglie, di pacchi, di fagotti, di pacchetti; e galline legate per i piedi schiamazzavano sulle reticelle.
Ma una spina rimaneva nel cuore:
“Gli altri dunque ce l’hanno veramente a morte, con me, se han fatto questo! Non gli è bastato farmi cacciare via?”.
Il treno fermò un quarto d’ora dopo a Boscoplanche, ultima frazione del Comune. Qui don Camillo si sentì chiamare e si affacciò e si trovò davanti il sindaco Peppone e la giunta al completo. E il sindaco Peppone pronunciò il seguente discorso:
«Prima che voi uscite dal territorio del Comune di nostra pertinenza desideriamo porgervi il saluto della popolazione e l’augurio che la vostra guarigione sia rapida, la quale potrete ritornare presto alla vostra missione spirituale».
Poi, mentre il treno si rimetteva in moto, Peppone si tolse il cappello con largo gesto e anche don Camillo si tolse il cappello e rimase affacciato così, col cappello in aria, come una statua del Risorgimento.
La chiesa di Puntarossa era in cima al cocuzzolo e pareva una cartolina illustrata e don Camillo, quando arrivò, respirò a pieni polmoni l’aria che sapeva di pino ed esclamò soddisfatto: «Un po’ di riposo quassù mi rimetterà a posto, la quale potremo ritornare presto alla nostra missione spirituale».
E lo disse seriamente e davvero quel «la quale» gli pareva che valesse più di tutti i discorsi di Cicerone messi in fila.
Giovannino Guareschi
°°°°°
KULPO KAJ PUNO
Iun matenon enirante la preĝejan tombejon pastro Kamilo rimarkis, ke sur la blanka muro de paroĥejo iu skribis per grandegaj, metrduonaj, ruĝaj literoj: “Don Kamalo”.
Tio signifas havenan portiston.
La pastro alportis la sitelon de kalko, penikon kaj tuj komencis kovri la skribaĵon.Tamen la farbo estis anilina, kiu sub kalko iĝas pli videbla, eĉ kovrita je la dikeco de tri fingroj.
Do Kamilo kaptis skrapilon kaj laboris duonon de tago ĝis forigis ĉion.
Li ekstaris antaŭ altaro de Kristo, blanka kiel muelisto, sed en la plej nigra humoro.
Kiam mi trovos tiun, kiu skribis tion, mi bategos lin tiom, ke la bastono disŝutiĝos.
Ne troigu Kamilo – konsolis lin Kristo. Tion faris malgrandaj friponoj. Rezulte nenion teruran ili skribis.
Ne estas bele nomi pastron “havena portisto” – protestis Kamilo.
Krom tio ĝi estas algluiĝanta moknomo. Kiam la homoj malkovros tion, mi portos ĝin sur mia dorso la tutan vivon sen savo.
Vi havas fortan dorson Kamilo – konsolis lin Kristo kun rideto. Mi ne havis tiom fortan dorson kiom vi, kiam mi portis mian krucon kaj neniun mi bategis.
Kamilo konsentis, ke Kristo diras veron, sed ne tute konvinkita vespere, anstataŭ iri al la lito li gvatis ĉe la domo, pacience atendante.
Kiam je la dua horo nokte aperis iu ulo, starigis sitelon, prenis penikon kaj intencis ornami la muron, Kamillo ne permesis al li komenci eĉ la unuan literon.
La pastro metis la sitelon sur la ulan kapon kaj per fortega piedfrapo forkurigis lin.
La anilina farbo estas malbenita eltrovaĵo. Ĝigoto, la kamarado de Pepono post tiu anilina duŝo tri tagojn kaŝis sin hejme viŝante sian vizaĝon per ĉiuj solviloj, kiuj ekzistas. Fine li tamen devis reveni al sia laboro. La afero estis ĝenerale konata, tial tuj oni nomis lin “Ruĝo”. Iun vesperon revenante hejmen Kamilo konstatis, ke lia klinko estas ŝmirita per fekaĵo. Tamen la konstato estis bedaŭrinde malfruiĝinta.
Li sen pripenso iris al baro, trovis Ĝigoton kaj bategis lian buŝaĉon tiom forte, ke eĉ elefanto svenus. Sur la Ĝigota buŝaĉo Kamilo lasis la ŝmiraĵon de sia klinko. Tiaj aferoj tuj iĝas politikaj. Kelkaj kolegoj de Ĝigotto helpis al li, do Kamilo devis defendi sin per benko.
La saman nokton iu nekonato ĵetis petardon sub la pordon de paroĥejo. La atmosfero en la vilaĝo fariĝis malsekura. La homoj timis. Pro la afero Kamilo estis vokata al episkopo.
La episkopo estis maljuna, kliniĝinta viro, kiu por vidi la vizaĝon de Kamilo devis levi supren sian kapon.
Pastro Kamilo – diris la episkopo – vi estas malsana. Vi devas ripozi kelkajn monatojn en la trankvila, bela, montara vilaĝeto – jes, jes, en Puntaroso. Mortis tie paroĥo kaj vi samtempe ordigos la paroĥejon kaj saniĝos. Poste vi revenos el la montaro freŝa kiel rozo. En tiu tempo anstataŭos vin la juna pastro Petro, kiu ne detruos ion al vi.
Ĉu vi estas kontenta?
Ne, ekscelenco, sed mi forveturos, se vi ordonas.
Brave, via obeemo estas tiom pli laŭdinda, ke vi konsentas sen diskuto kun tio, kion vi ne volas.
Ekscelenco – ĉu ne estos por vi malagrable, kiam en la vilaĝo oni diros, ke mi forkuris pro timo?
Tute ne – respondis kun rido la maljunulo. Neniu en la mondo povus pensi, ke pastro Kamilo permesus timigi sin. Veturu kun Dio kaj lasu la “benkojn”! Ili ne estas la kristanaj argumentoj!
La sciigo tuj disvastiĝis en la vilaĝo kaj Pepono komunikis ĝin oficiale dum la speciala kunsido.
— Pastro Kamilo forveturas, li estas pune translokata al la montara vilaĝeto, kie diablo diras: “Bonan nokton!”. Li forveturas morgaŭ je la tria horo matene.
Bone! – kriis la ĉeestantoj. Li mortu tie en la montaro!
Pli bone estus, ke tio tiel finiĝus. Pastro agis kvazaŭ li estus Papo kaj reĝo. Necese estis malgravigi lin. Ni jam ne havas la klopodon – diris Pepono.
Li forkuru sola kiel hundo! – kriegis Akro. Oni devas diri al la homoj, ke ni ne toleros tiujn, kiuj eliros morgaŭ el siaj domoj inter la dua kaj la tria horoj.
Alvenis la horo de la forveturo. Pastro Kamilo pakis valizon kaj iris adiaŭi Kriston.
Kia bedaŭro, ke mi ne povas preni vin kun mi Sinjoro – li suspiris.
Mi estos kun vi – respondis Kristo. Veturu trankvile!
Ĉu mi faris ion vere teruran ke oni forpelas min?
Jes.
Do ĉiuj estas kontraŭ min – suspiris Kamilo.
Jes, ĉiuj – respondis Kristo. Eĉ Kamilo mem estas kontraŭ si kaj ne aprobas tion, kion li faris.
Tio estas vero – konsentis Kamilo. Mi volonte batus mian buŝaĉon.
Tenu la manojn ĉe vi Kamilo kaj feliĉan vojaĝon!
Kiam en urbo estas timo, en vilaĝo estas timego. Sur la strato estis neniu.
Kamilo envagoniĝis. Kiam li rigardis la malaperantan sonorilan turon lia koro pleniĝis per malĝojo.
Eĉ lama hundo ne memoras min. Eble mi vere ne plenumis miajn devojn. Certe mi estas malvalora.
La trajno haltadis ĉe ĉiuj stacioj. Ĝi haltiĝis en Boŝeto, malgranda vilaĝeto kun kelkaj domoj. Ĝi estis situita 6 km de la pastra vilaĝo.
En momento la kupeo pleniĝis. Multaj homoj eniris kaj premis Kamilon al la fenestro, tra kiu li ekvidis amason da adiaŭantoj ĵetantajn la florojn.
La kamaradoj de Pepono minacis, ke ĉiun, kiu kuraĝos adiaŭi vin Pastro – ili bategos – klarigis la estro de farmo – do ni kaŝe venis ĉi tien por eviti la punon.
Kamilo estis surprizita pro la grandega aplaŭdo. Kiam la trajno ekveturis la kupeo estis plena de floroj, boteloj, pakaĵoj, pakaĵetoj envolvaĵoj.
Sur la breto klukis kokinoj kun ŝnuritaj piedoj.
Tamen la koron de Kamilo premis malgajo.
Kiom forte malamas min la kamaradoj, se ili malpermesis adiaŭi min…
Post 15 minutoj la trajno haltiĝis en Boskoplanko, la lasta municipa kolonio.
Pastro Kamilo ekaŭdis, ke iu vokas lin. Elkliniĝante tra la fenestro li rimarkis municipestron Peponon kun la kompleta vilaĝa estraro.
Pepono diris:
“Antaŭ ol vi forlasos nian teritorion, en la nomo de nia loĝantaro mi deziras, ke via sano pliboniĝu kaj vi povu reveni al via anima misio”.
La trajno malrapide ekveturis. Pepono per larĝa movo demetis ĉapelon kaj Kamilo faris la samon. La pastro staris tiel en la fenestro tenante alte la ĉapelon kvazaŭ iu heroo el monumentoj de Risorgimento.
La preĝejo en Puntaroso staris sur la pinto de monteto kaj aspektis kiel vidaĵo sur bildkarto.
Kamilo enspiris profunde la aeron odorantan pine kaj ekkriis kontente.
Iom da ripozo ĉi tie sur la supro bone influos min, kaj pro “la superaj aferoj” mi rapide revenos al mia anima misio.
Li diris tion tute serioze, ĉar tiu: “pro la superaj aferoj” ŝajnis al li pli bona ol ĉiuj paroladoj de Cicerono.
Giovannino Guareschi
El la itala lingvo en la polan lingvon tradukis Barbara Sieroszewska.
Esperantigis Danuta Kowalska.
