La 19-a de aprilo estas la datreveno de la tragika morto (en 65 p. K.) de la roma stoika filozofo, edukisto, verkisto kaj dramisto (naskiĝinta en Kordovo en Hispanio) Lucius Annaeus Seneca, simple konata kiel Seneko aŭ Seneko la Juna (4 a. K.-65 p. K.),
eo.wikipedia.org/wiki/Seneko_la_Juna
unu el la plej popularaj filozofoj, ankaŭ ĉar la alteco de lia etiko igis lin, en la fruaj jarcentoj kaj eĉ pli dum mezepoko, opiniata proksima al kristanismo (laŭ legendo, eĉ kristano).
Dante Alighieri lokas lin en Limbo (Infero 4, 141), kune kun aliaj “spiriti magni” (grandaj spiritoj):
Tulio e Lino e Seneca morale.
Seneka moralist’, Tulio, Lino;
(trad. Giovanni Peterlongo)
Cicero kaj Seneko de l’ Etiko.
(trad. Kálmán Kalocsay)
Tulio, Lin’, Seneko moralisto
(trad. Enrico Dondi)
Mi sendas al la ampleksaj paĝoj de Vikipedia, ankaŭ kiom koncernas la tradukojn al Esperanto.
Mi transskribas, en latino ka en la tradukoj al la itala kaj al Esperanto, unu el la “Epigrammata” (Epigramoj) atribuitaj al Seneko.
Estas interese vidi, kiel la sama temo estis pritraktita de Dante Alighieri kaj Giacomo Leopardi (ĉi tiu lasta, kun sento de korpremo, anstataŭ kun la serena senemocio de Seneko):
Se tu riguardi Luni e Urbisaglia
come sono ite, e come se ne vanno
di retro ad esse Chiusi e Sinigaglia,
udir come le schiatte si disfanno
non ti parrà nova cosa né forte,
poscia che le cittadi termine hanno.
Dante Alighieri, Paradizo XVI, 73-78
°°°
Se vi rigardas kiel Urbisalja
kaj Luni jam pereis, kiel ilin
sekvadas Kjusi nun kaj Sinigalja,
ekaŭdi kiel gentoj neniiĝas
al vi novaĵ’ ne ŝajnos, nek strangaĵo,
ĉar mem la urboj sian finon havas.
trad. Giovanni Peterlongo
°°°
Rigardu kiel rubas nun malĝoje
Luni kaj Orbisaglia kaj inklinas
Chiusi kaj Senigallia samavoje;
se ankaŭ homaj gentoj vivi finas,
en vi surprizon tio ne motivas
pro l’ fakto, ke la urboj mem ruinas.
trad. Enrico Dondi
°°°
e fieramente mi si stringe il core,
a pensar come tutto al mondo passa,
e quasi orma non lascia.
Giacomo Leopardi “La sera del dì di festa”, 27-30
°°°
kor’ mia
doloras pensi kiel ĉio monda
forpasas kaj ne lasas preskaŭ spuron.
Giacomo Leopardi Festotaga vespero, 27-30
(trad. Nicolino Rossi)
°°°
Bildoj:
– el malnova karto, la tiel dirita “Tombo de Seneko”, laŭ Apja vojo en Romo;
– p. 393 de “La Revuo” VII, 1912-1913.
Il 19 aprile è l’anniversario della tragica morte (nel 65 d. C.) del filosofo stoico, educatore, scrittore, drammaturgo e politico romano (nato a Cordova in Spagna) Lucius Annaeus Seneca (in italiano, Lucio Anneo Seneca), noto semplicemente come Seneca o Seneca il Giovane (4 a. C.-65 d. C.),
it.wikipedia.org/wiki/Lucio_Anneo_Seneca
uno dei filosofi più popolari, anche perché l’altezza della sua etica lo fece ritenere, già nei primi secoli ed ancor più nel Medioevo, vicino al cristianesimo (secondo una leggenda, addirittura cristiano).
Dante Alighieri lo colloca nel Limbo (Inferno 4, 141), insieme con altri “spiriti magni”:
Tulio e Lino e Seneca morale.
Rinvio alle ampie pagine di Wikipedia, anche per quanto riguarda le traduzioni in Esperanto.
Trascrivo, in latino e nelle traduzioni in italiano e in Esperanto, uno degli “Epigrammata” (Epigrammi) attribuiti a Seneca.
È interessante vedere come lo stesso argomento sia stato trattato da Dante Alighieri e Giacomo Leopardi (quest’ultimo, con un senso di angoscia, anziché con il sereno distacco di Seneca):
Se tu riguardi Luni e Urbisaglia
come sono ite, e come se ne vanno
di retro ad esse Chiusi e Sinigaglia,
udir come le schiatte si disfanno
non ti parrà nova cosa né forte,
poscia che le cittadi termine hanno.
Dante Alighieri, Paradiso XVI, 73-78
°°°
e fieramente mi si stringe il core,
a pensar come tutto al mondo passa,
e quasi orma non lascia.
Giacomo Leopardi “La sera del dì di festa”, 27-30
°°°
Immagini:
– da una vecchia cartolina, la cosiddetta “Tomba di Seneca” lungo la via Appia a Roma;
– p. 393 de “La Revuo” VII, 1912-1913.
Omnia tempus edax depascitur, omnia carpit,
omnia sede movet, nil sinit esse diu.
Flumina deficiunt, profugum mare litora siccant,
subsidunt montes et juga celsa ruunt.
Quid tam parva loquor? moles pulcherrima caeli
ardebit flammis tota repente suis.
Omnia mors poscit. Lex est, non poena, perire:
hic aliquo mundus tempore nullus erit.
°°°
Tutto distrugge il tempo vorace, di tutto si impadronisce,
tutto smuove dalla sua sede, niente lascia essere a lungo.
I fiumi vengono meno, i lidi seccano il mare che si ritira,
sprofondano i monti e i gioghi eccelsi rovinano.
Che dico di tanto piccolo? la bellissima volta del cielo
all’improvviso arderà tutta delle sue fiamme.
Tutto reclama la morte. Morire è una legge, non una pena:
da qui a qualche tempo non vi sarà alcun mondo.
°°°
Ĉion temp’ manĝegema forglutas, ĉion forprenas,
ĉion formovas ĝi, ĉion detruas en fin’.
Malaperas riveroj, la maron bordoj sekigas,
malaltiĝas la mont’, falas malsupren la pint’.
Kial mi diras nur tion? La bela ĉiel’-firmamento
iam subite eĉ ĝi — forbruliĝos de flam’.
Ĉion la morto atingos. Pereo — jen leĝo, ne puno;
venos do iam la temp’, ke ne ekzistos la mond’.
Seneko, trad. Antoni Grabowski
“Parnaso de popoloj”, 1913
“La Revuo” VII, 1912-1913, p. 393
Omnia tempus edax depascitur, omnia carpit,
omnia sede movet, nil sinit esse diu.
Flumina deficiunt, profugum mare litora siccant,
subsidunt montes et juga celsa ruunt.
Quid tam parva loquor? moles pulcherrima caeli
ardebit flammis tota repente suis.
Omnia mors poscit. Lex est, non poena, perire:
hic aliquo mundus tempore nullus erit.
°°°
Tutto distrugge il tempo vorace, di tutto si impadronisce,
tutto smuove dalla sua sede, niente lascia essere a lungo.
I fiumi vengono meno, i lidi seccano il mare che si ritira,
sprofondano i monti e i gioghi eccelsi rovinano.
Che dico di tanto piccolo? la bellissima volta del cielo
all’improvviso arderà tutta delle sue fiamme.
Tutto reclama la morte. Morire è una legge, non una pena:
da qui a qualche tempo non vi sarà alcun mondo.
°°°
Ĉion temp’ manĝegema forglutas, ĉion forprenas,
ĉion formovas ĝi, ĉion detruas en fin’.
Malaperas riveroj, la maron bordoj sekigas,
malaltiĝas la mont’, falas malsupren la pint’.
Kial mi diras nur tion? La bela ĉiel’-firmamento
iam subite eĉ ĝi — forbruliĝos de flam’.
Ĉion la morto atingos. Pereo — jen leĝo, ne puno;
venos do iam la temp’, ke ne ekzistos la mond’.
Seneko, trad. Antoni Grabowski
“Parnaso de popoloj”, 1913
“La Revuo” VII, 1912-1913, p. 393
