L’8 maggio ricorre la morte (nel 1940) del poeta dialettale romanesco Cesare Pascarella (1858-1940)
it.wikipedia.org/wiki/Cesare_Pascarella
Pittore, viaggiatore, è noto soprattutto per una serie di 50 sonetti in cui un popolano romano racconta, a modo suo, “La scoperta dell’America”.
L’intera serie è stata tradotta in Esperanto da Gaudenzio Pisoni, Carlo Minnaja, Renato Corsetti e Giorgio Silfer, e pubblicata su “Literatura Foiro”, 1992-140, pagine 301-319.
Poiché ovviamente non è possibile riprodurre tutti i 50 sonetti che diventerebbero 100 con l’aggiunta della versione in Esperanto), ne trascrivo alcuni, secondo le 4 fasi illustrate in 4 francobolli emessi dalle Poste Italiane nel 1992, in ricordo del 500° anniversario della scoperta dell’America:
– la richiesta alla Regina Isabella (sonetto 11);
– la traversata (sonetto 13);
– l’avvistamento della terra (sonetto 23);
– lo sbarco (sonetti 29-30).
Allego:
– i citati francobolli italiani;
– il foglietto emesso dalle Poste Vaticane nel 1992, per il 500° anniversario della scoperta ed evangelizzazione dell’America;
– un francobollo in onore di Colombo emesso nel 1916 dalla colonia britannica St.Kitts-Nevis, che presenta un curioso errore storico, perché in esso Colombo scruta con un cannocchiale (inventato più tardi!);
– pag. 13 de “Esperanto de UEA” 1923-1, che critica e prende in giro quell’errore, ma essa stessa sbaglia, perché dice che Colombo guarda “con un grande telescopio”.
1) LA RICHIESTA ALLA REGINA ISABELLA – LA PETO AL REĜINO IZABELA
XI
E lì defatti, come se trovorno
assieme, lui je fece: -Sa?, mi pare
che, dice, è mejo a dì le cose chiare:
tanti galli a cantà ‘n se fa mai giorno.
Ce vado, ce ripasso, ce ritorno,
je dico: dunque, be’ de quell’affare?
Quale? dice, quer gran viaggio di mare?
Potrebbe ripassare un antro giorno?
Ma che crede che ce n’ho fatti pochi
de ‘sti viaggi? Percui, dico, che famo?
Dico, sacra maestà, famo li giochi?
Dunque lo dica pure a suo marito,
si me ce vò mannà che combinamo,
si no vado a provà in quarch’antro sito.
XI
Kaj fakte, kiam ili estis kune:
– Nu, necesas paroli kun kuraĝo –
li diris, – ĉar tutklare aĉas kaĉo
se pluraj provas ĝin kuiri kune.
Mil fojojn jam demandis mi ĝisnune,
“Ĉu novaĵoj?” mi diras kun omaĝo.
“Kio? Ĉu pri la granda marvojaĝo?
Ĉu povus vi reveni ĉi-aŭtune?”
Min tedas jam ĉi tiu ir-ekzerco,
tial demandas mi pri nia fakto:
ĉu temas, moŝta ino, nur pri ŝerco?
Diru al via edzo, senprovoke:
se li volas, ekestu la kontrakto,
alie mi plu provos aliloke.
2) LA TRAVERSATA – LA TRAIRA VOJAĜO
XIII
Passa un giorno… due… tre… ‘na settimana…
Passa un mese che già staveno a mollo…
Guarda… riguarda… Hai voja a slungà er collo,
l’America era sempre più lontana.
E ‘gni tanto veniva ‘na buriana:
lampi, furmini, giù a rotta de collo,
da dì: qui se va tutti a scapicollo.
E dopo? Dopo ‘na giornata sana
de tempesta, schiariva a poco a poco,
l’aria scottava che pareva un forno,
a respirà se respirava er foco,
e come che riarzaveno la testa,
quelli, avanti! Passava un antro giorno,
patapùnfete! giù, n’antra tempesta.
XIII
Tagoj pasas kaj poste pasas tagoj…
jam monaton malsekas la veltolo,
pro rigardado longas via kolo
kaj Ameriko restas trans la blagoj;
Kaj foje estis ventokirlaj plagoj,
fulmoj, tondroj kaj pluvo sen kontrolo:
la ŝipoj estis antaŭ karambolo.
Kaj kio venis post la ŝtormaj sagoj?
Denove sereniĝis la vetero,
sed poste varmis kvazaŭ en vulkano
kaj oni spiris kiel en kratero.
Kiam relevis ili nur la kapon,
ek! plian tagon sur la oceano
kaj paf!, ili retrafis ŝtormofrapon.
3) L’AVVISTAMENTO – LA EKVIDO DE LA TERO
XXIII
Ma lui, capischi, lui la pensò fina!
Lui s’era fatto già l’esperimenti,
e dar modo ch’agiveno li venti,
lui capì che la terra era vicina;
percui, lui fece: intanto se cammina,
be’, dunque, dice, fàmoli contenti,
ché tanto qui se tratta de momenti…
Defatti, come venne la matina,
Terra… Terra…! Percristo!… E tutti quanti
ridevano, piagneveno, zompaveno…
Terra… Terra…! Percristo!… Avanti… Avanti!
E lì, a li gran pericoli passati
chi ce pensava più? S’abbraccicaveno,
se baciaveno… E c’ereno arrivati!
XXIII
Sed li, aŭskultu, ruzan penson havis!
Li tute certis, laŭ eksperimentoj,
kaj rekonis laŭ blovo de la ventoj
ke la tero proksimas: kaj li pravis.
Li pensìs do ke nur pluiri gravis;
sekve, li ŝajne cedis al la tentoj,
kalkulante alveni post momentoj.
Tuj, fakte, kiam nova suno flavis:
– Tero!… tero!… ho kristo!… tero tie…
kaj ĉiuj ridis, ploris, dancis, saltis,
– Tero! antaŭen!… – Ĉiuj tondris krie.
Pri pasintaj danĝeroj kaj ĉagreno
neniu pensis. Ili sin ekzaltis,
brakumis sin… jen fine la alveno!
4) LO SBARCO – LA ELŜIPIĜO
XXIX
– E quelli? – Quelli? Je successe questa:
che mentre, lì, framezzo ar villutello
cusì arto, p’entrà ne la foresta
rompeveno li rami cor cortello,
veddero un fregno buffo, co’ la testa
dipinta come fosse un giocarello,
vestito mezzo ignudo, co’ ‘na cresta
tutta formata de penne d’ucello.
Se fermorno. Se fecero coraggio…
– A quell’omo! je fecero, chi séte?
– E, fece, chi ho da esse? So’ un servvaggio.
E voi antri quaggiù chi ve ce manna?
– Ah, je fecero, voi lo saperete
quando vedremo er re che ve commanna.
XXX
E quello, allora, je fece er piacere
de portalli dar re, ch’era un surtano,
vestito tutto d’oro: co’ ‘n cimiere
de penne che pareva un musurmano.
E quelli allora, co’ bone maniere,
dice: – Sa? Noi venimo da lontano,
per cui, dice, voressimo sapere
si lei siete o nun siete americano.
– Che dite? fece lui, de dove semo?
Semo de qui, ma come so’ chiamati
‘sti posti, fece, noi nu’ lo sapemo. –
Ma vedi si in che modo procedeveno!
Te basta a dì che lì c’ereno nati
ne l’America, e manco lo sapeveno.
XXIX
– Kaj tiuj? – Tiuj tute sen protesto
estis en tiu densa herbveluro
hakante branĉojn tra la arbopesto
nur por pluiri tra la verda muro,
kaj jen aperis piĉe klaŭna besto,
brilfarba kaj ludila la figuro:
duonsenvesta vesto, krome kresto
surkape, kun la plumoj de vulturo.
Ili haltis, kaj per kuraĝsimulo:
– Hej, ulol – diris, – vi, kiu vi estas?
– Kiu mi devas esti? SovaĝuIo!
Kaj vin al nia lando, kiu sendas?
– Ni diros ĉion, ni per ĵur’ atestas,
sed koni vian reĝon ni atendas.
XXX
Nu, li algvidis ilin, tre kompleze,
al la reĝ’, kun aspekto de sultano
en ora vesto, kun plumar’ kapmeze,
tiaj ke li aspektis muzulmano.
Kaj ili pridemandis lin sinteze:
– Sciu, ni venis tra la oceano.
Bonvolu diri, se ne estas peze,
ĉu vi estas, aŭ ne, amerikano.
– De kie estas ni? – la reĝ’ replikis,
– Ni estas de ĉi tie, sed loknomon
neniu iam ajn al ni indikis.
Jen kiel tiuj homoj misrezonis!
Ili naskiĝis, vivis, havis domon
en Amerik’, sed tion eĉ ne konis.
