Personaggi

Ady Endre

Il 22 novembre è l’anniversario della nascita (nel 1877) del poeta e giornalista di lingua ungherese Endre Ady (1877-1919),

it.wikipedia.org/wiki/Endre_Ady 

nato in Transilvania quando quella regione era ungherese (il villaggio natale, Érmindszent, appartiene oggi alla Romania, e si chiama Ady Endre in ungherese e Mecentiu in romeno).

Ady è considerato uno dei più importanti poeti della cultura austro-ungarica, al tempo stesso animatore di un movimento (“Nyugat” – Occidente) che si proponeva di aprire la cultura ungherese a quella europea.

www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2017/11/26/mihaly-babits/

Nella sua breve vita (morì a soli 42 anni, in clinica psichiatrica, consumato dalla sifilide e dall’alcool) fu profeta di un mondo prossimo alla dissoluzione, vivace paladino della magiarità, sensuale cantore di passione e desiderio, ma anche impegnato sul terreno socio-politico e religioso; ne fa fede la targa che, sulla facciata dell’Albergo Imperiale nella romana via Vittorio Veneto (conosciuta come “via Veneto”), così lo ricorda:

In questo albergo soggiornò

Endre Ady

(1877-1919)

poeta del destino

dei desideri e dei sogni

della nazione ungherese

°°°°°

Alcune curiosità:

– alla nascita, Endre Ady aveva sei dita per mano, un segno di eccezionalità, ma anche di mostruosità (nella Bibbia, primo libro delle Cronache 20, 6, si ricorda un gigante che aveva sei dita per ogni arto, in tutto 24 dita). L’ostetrica, che se ne accorse, gli amputò le dita superflue, e per tutta la vita il poeta mostrò con orgoglio le sue cicatrici, che chiamava magiche;

– amò donne quanto meno strane: Mária Rienzi (chiamata dal poeta in un suo racconto Rosalia Mihály), una ballerina minuta, teatrale, virago, dai capelli rossi, che visse solo ventisei anni; l’attrice Marcella Kun, che lo contagiò; e Adél Brüll (“Léda” per il poeta), che mise in luce il suo talento, una donna provocante e colta, che si tingeva i capelli di blu scuro, sposata a un ricco uomo d’affari (per un anno, vissero insieme tutti e tre, a Parigi, nell’atmosfera creata dai “poètes maudits” – poeti maledetti Stéphane Mallarmé, Paul Verlaine, Arthur Rimbaud, Charles Baudelaire);

– ai suoi funerali prese parte una folla enorme, che lo acclamava simbolo della nuova nazione ungherese, sorta dalle rovine dell’Impero;

– nel 1947, l’Ungheria gli dedicò un francobollo, nella serie “eroi della libertà” (un altro francobollo ungherese è stato emesso nel 1969, per il 50° anniversario della morte); ma nel 1957 anche la Romania gli ha dedicato un francobollo, per il 70° anniversario della nascita.

Poesie di Ady tradotte in Esperanto sono presenti, tra l’altro, nella “Hungara Antologio” e nella raccolta di Kálmán Kalocsay “Tutmonda sonoro”.

Allego:

– il francobollo ungherese del 1969;

– la lapide romana.

3 pensieri su “Ady Endre

  1. Leginte la suprajn liniojn pri Ady, mi pleniĝis je sentoj miksitaj. Mi surpriziĝis pro la entuta mencio de hungara poeto en fremda lando, kio iom ĝojigis min kaj indigniĝis pro sciigo de tiaj detaloj el lia biografio, kiuj servas nur por inspiri malsimpatio al poeto, kiu meritus pli indan pritakston ol tian. Ĉu de okcidentuloj pli valoraj taksadoj ne atendeblas. Por komparo jen, kion skribas pri li hungara enciklopedio: “Ady Endre: unu el la plej grandaj hungaraj poetoj, revolucia renoviganto de la hungara liro, iniciatinto kaj gvidanto de la literatura batalo, preparinta la revoluciojn en 1918-19. ” Se okcidentuloj jam ne aprezas adekvate la literaturajn agadon kaj meritojn de poetoj el ne-okcidentaj landoj, tiam ili almene ne misfamigu ilin . Tiom da estimo atendeblas de ĉiuj kulturitaj homoj.

    1. Mi bedaŭras, ke mia artikolo ĝenis vin.
      Mi respektas vian opinion, sed ne dividas ĝin.
      Endre Ady, sendube tre konata kaj aprezata en Hungario, estas praktike nekonata en eksterlando; en Romo mem, malgraŭ la memortabulo dediĉita al li, neniu scias, kiu li estis. Mi mem scias nur tion, kion mi lernis pri li pere de Esperanto (Hungara Antologio, Tutmonda sonoro).
      Mi devis utiligi la (nemultan) materialon je mia dispono en lingvoj al mi konataj (mi ne konas la hungaran, kaj ne havas aliron al hungaraj enciklopedioj).
      Se mi limiĝus al la paĝo en Esperanto de Vikipedio, mi skribus simple:
      >ADY Endre estis unu el la plej grandaj hungaraj poetoj.
      Kontraŭe, mi multe plivastigis la prezenton, skribante:
      >Ady estas konsiderata unu el la plej gravaj poetoj de la aŭstra-hungara kulturo, samtempe animinto de movado (“Nyugat” – Okcidento), kiu celis malfermi la hungaran kulturon al tiu eŭropa.
      En sia mallonga vivo… li estis profeto de baldaŭ dissolviĝonta mondo, vigla ĉampiono de hungareco, sensema kantisto de pasio kaj deziroi, sed ankaŭ engaĝita sur la soci-politika kaj religia tereno; atestas pri tio la memorŝtono, kiu sur la fasado de hotelo “Imperiale” en la roma strato “Vittorio Veneto” (konata kiel “via Veneto”), tiel memorigas lin:
      traduko:
      En ĉi tiu hotelo restadis
      Endre Ady
      (1877-1919)
      poeto de la destino
      de la deziroj kaj de la revoj
      de la hungara nacio.
      En lia funebraĵo partoprenis grandega homamaso, kiu aklamis lin simbolo de la nova hungara nacio, naskiĝinta el la ruinoj de la Imperio;
      en 1947, Hungario dediĉis al li poŝtmarkon, en la serio “herooj de libereco” (alia hungara poŝtmarko estis eldonita en 1969, pro la 50-jara datreveno de lia morto); sed en 1957 ankaŭ Rumanio dediĉis al li poŝtmarkon, pro la 80-jara datreveno de lia naskiĝo.
      La “kuriozaĵoj” estis prezentitaj ne por misfamigi, sed:
      – pro respekto al la vero;
      – por klarigi la kontaktojn de Ady kun la “malbenitaj poetoj”;
      – por stimuli la scivolemon de la legantoj, kiuj probable, alie, ne interesiĝus pri la pure hungareca karaktero de lia poezio.
      Mi aldonas la informon, ke mia artikolo, en la itala kaj/ aŭ en Esperanto, aperis en pluraj retejoj, kun entute pli ol 150.000 legantoj.
      Antonio De Salvo

  2. Saluton.
    Mi trovis en la reto ĉi tie:
    https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ady_Endre_%C3%A9ves_b%C3%A9rletjegye_1912.jpg
    bildon kun lia mansubskribo….
    Laŭ mia grafologia sperto mi povas aldoni kelkajn nerefuteblajn psikajn indicojn pri lia reala personeco, kiel homo, kiuj povus klarigi iomete pri liaj kondutoj (nekonsiderendaj “strangaj”) .
    Li psike estas ege verva (lia subskribo estas elana, impeta, horizontale etendita), kaj li ne sukcesas sufoki siajn sentojn kaj necesas elmontri ilin en ĉiu agadsektoro. Lia animo estas malfermita, ĉiam preta starigi amikecojn, tre malavara; tutcerte li ne estas kalkulisto, sed persono kiu laboras sen fortoŝparado. Intelekte tre elasta, li havas geniajn eksaltojn kaj liaj pensoj ne ĉiam estas ordinaraj. Li estas prefere agemulo ol studulo, ĉiam aktiva ĉefe kiam la tasko allogas lin, kaj nepre nervoziĝus en malliberalaj medioj, malfermitaj. Li povus nur kulpi pri senprudento. Alga Guernieri

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *