Il 29 aprile ricorre la morte (nel 1380) di Caterina Benincasa (1347-1380), conosciuta come Caterina da Siena,
it.wikipedia.org/wiki/Caterina_da_Siena
eo.wikipedia.org/wiki/Katarina_de_Sieno
proclamata dalla Chiesa cattolica Santa (nel 1461), compatrona di Roma (nel 1866), compatrona d’Italia (nel 1939), dottore della Chiesa (nel 1970), compatrona d’Europa (nel 1999).
Per quanto riguarda l’Italia, quella che una volta era la giornata dedicata ai Santi patroni d’Italia (4 ottobre) ha assunto una diversa connotazione con la legge 10 febbraio 2005, n. 24, la quale prevede:
“Riconoscimento del 4 ottobre quale solennità civile e giornata della pace, della fraternità e del dialogo tra appartenenti a culture e religioni diverse, in onore dei Patroni speciali d’Italia San Francesco d’Assisi e Santa Caterina da Siena”. La legge prevede anche che «In occasione della solennità civile del 4 ottobre sono organizzate cerimonie, iniziative, incontri, in particolare nelle scuole di ogni ordine e grado, dedicati ai valori universali di cui i Santi Patroni speciali d’Italia sono espressione».
Caterina si unì giovanissima (a 16 anni), rimanendo però laica, alle suore domenicane, dedite all’assistenza agli infermi ed ai poveri. Poiché non sapeva né leggere né scrivere (imparò a scrivere tre anni prima della morte), ed era priva di istruzione, faceva fatica a partecipare alla preghiera comune ed alla Messa, che si svolgevano in latino, e di cui non capiva nulla.
Pur essendo praticamente analfabeta, ha lasciato 382 lettere, che dettava ad altri, indirizzate anche a personaggi importanti, affrontando con decisione temi e problemi religiosi, morali, sociali e politici, tanto che all’interno dell’ordine domenicano fu accusata di protagonismo e di essere una visionaria, e perfino sospettata di eresia, perché il suo atteggiamento era fuori di ogni schema tradizionale, non comune all’epoca in una donna, per di più giovane, popolana ed incolta, che si permetteva di scrivere lettere di fuoco a persone altolocate: le fu quindi imposto un confessore personale, fra’ Raimondo da Capua, con il compito di guidarla (ma anche di tenerla a freno).
Particolarmente famosa la sua lettera 206 (scritta nel 1367, quando aveva poco più di 20 anni) al Papa Gregorio XI, per invitarlo a tornare a Roma da Avignone, e soprattutto liberare la Chiesa dalla corruzione, rinnovando lo spirito del Vangelo.
Negli ultimi dieci anni della sua breve vita (morì a 33 anni) scrisse con sapienza, coraggio e tenacia ai potenti della terra, tanto che le è riconosciuto uno “spirito profetico”, quasi guida lucida e forte del popolo cristiano (è questo il motivo per cui è stata proclamata “dottore della Chiesa” e “compatrona d’Europa”, sebbene donna e illetterata).
Morì a Roma (anche per questo – oltre che per aver fatto tornare i Papi – è compatrona di quella città, insieme con Pietro e Paolo, Sebastiano, Francesca Romana e Filippo Neri), consunta dai digiuni (c’è chi l’ha definita “la Santa anoressica”, e nell’ultimo mese di vita si astenne anche dal bere). La maggior parte del suo corpo si trova nella basilica domenicana di Santa Maria sopra Minerva (l’unica chiesa romana in stile gotico originale)
it.wikipedia.org/wiki/Basilica_di_Santa_Maria_sopra_Minerva
mentre reliquie parziali sono disseminate in varie città (la testa e un dito della mano a Siena, nella basilica di san Domenico
it.wikipedia.org/wiki/Basilica_di_San_Domenico_%28Siena%29
una scaglia della scapola a Siena, nel santuario della Santa
it.wikipedia.org/wiki/Santuario_di_Santa_Caterina_%28Siena%29
il piede sinistro a Venezia, nella chiesa di San Zanipolo (Santi Giovanni e Paolo)
it.wikipedia.org/wiki/Basilica_dei_Santi_Giovanni_e_Paolo_%28Venezia%29
eo.wikipedia.org/wiki/Sanktaj_Johano_kaj_Pa%C5%ADlo
una costola nel santuario cateriniano di Astenet in Belgio, in una zona trilingue (fiammingo, francese e tedesco), crocevia d’Europa
www.caterinati.org/gruppo_eupen.htm
la mano sinistra, con il segno delle stigmate, a Roma nel monastero delle suore domenicane del Santo Rosario a Monte Mario).
Il testo in italiano della lettera 206, si può leggere in rete su
www.ilpalio.siena.it/5/Personaggi/SantaCaterina/Lettere?L=206&q=gregorio
Trascrivo la versione in Esperanto di Vincenzo Musella dalla “Itala Antologio” (Antologia Italiana), pagine 119-122, FEI, Milano 1987. Alcuni brani di questa versione, riprodotti su “Espero katolika” 1990-10, si possono leggere in rete:
www.esperokatolika.org/ek19861990/ek1990_10.htm#6
dove c’è anche una descrizione degli avvenimenti storici di quel periodo.
Allego:
– i francobolli emessi dalle Poste italiane nel 1962 per il quinto centenario della canonizzazione di Caterina da Siena;
– i francobolli emessi dalle Poste Vaticane nel 1962 nella medesima circostanza;
– i francobolli emessi dalla Poste Vaticane nel 1977 in ricordo del ritorno di Papa Gregorio XI da Avignone a Roma nel 1377;
– una foto dell’interno della Basilica romana di Santa Maria sopra Minerva.
Letero CCVI (206) – Al Gregorio la 11-a
Venu, patro, kaj ne plu atendigu la servistojn de Dio
Je la nomo de Jezuo Kristo krucumita kaj de la dolĉa Maria. Tre sankta kaj kara kaj dolĉa patro en Kristo dolĉa Jezuo, mi, via neinda filino Caterina, servistino kaj sklavino de la servistoj de Jezuo Kristo, skribas al vi je nomo de lia alte valora sango kun la deziro vidi en vi la plenecon de la dia graco; tiamaniere, ke estu ilo kaj kaŭzo, pere de la dia graco, de la tutmonda pacigo. Tial mi petas vin, patro mia dolĉa, ke vi kun prizorgemo kaj kun malsata deziro pri paco kaj pro honoro al Dio kaj savo de la animoj, uzu la ilojn de via povo kaj virto. Kaj se vi, patro, dirus al mi: «La mondo estas tiel malkvieta: kiamaniere mi atingos pacon?», mi diras al vi, je nomo de Kristo krucumita: tri ĉefajn aferojn oportunas, ke vi plenumu per via povo.
Unue, el la ĝardeno de la sankta Eklezio, elĵetu la fetorajn florojn, plenajn je malpuraĵo kaj avido, ŝvelajn pro malhumileco, tio estas la malbonaj pastroj, kaj registoj, kiuj venenas kaj putrigas tiun ĉi ĝardenon. Ho ve, mia estro, uzu vian povon por elradiki tiujn ĉi florojn! Elĵetu ilin, por ke ili ne regu. Faru, ke ili klopodu regi sin mem en sankta kaj bona vivo. Plantu en tiu ĉi ĝardeno bonodorajn florojn, gvidantojn kaj registojn kiuj estu veraj servantoj de Jezuo Kristo, prizorgu nur la honoron al Dio kaj la savon de la animoj kaj estu patroj de la malriĉuloj. Ho ve, kia konsterno estas vidi, ke tiuj, kiuj devas esti spegulo en memvola malriĉo kaj humilaj ŝafidoj, disdoni al la malriĉuloj la havaĵojn de la sankta Eklezio, kontraŭe vidiĝas en pli da mondumaj plezuroj kaj oficoj kaj pompoj kaj vantaĵoj, ol se ili estus miloble laikaj. Kontraŭe multaj laikoj ilin hontigas, vivante bone kaj sankte. Tamen ŝajnas, ke la supera kaj eterna bono farigas devige kion oni ne faras bonvole; ŝajnas, ke li permesas ke la oficoj kaj la plezuroj estas forprenataj de lia edzino, kvazaŭ por montri, ke li volas ke la sankta Eklezio revenu en sian iaman staton, malriĉan, humilan, mildan, kiel ĝi estis en tiu sankta tempo, kiam oni sin dediĉis nur al la honoro al Dio kaj al la savo de la animoj, prizorgante la spiritajn aferojn, kaj ne la materiajn. Fakte de kiam ĝi atentis la materiajn pli ol la spiritajn, la aferojn iris pli kaj pli malbone. Tamen vi vidas, ke Dio pro tiu ĉi kulpo punis ĝin per aro de persekutoj kaj èagrenoj. Sed, patro, konsoliĝu, ne timu ian ajn okazintaĵon aŭ okazontaĵon, ĉar Dio tion permesas por igi ĝian staton perfekta; por ke en tiu ĉi ĝardeno paŝtiĝu ŝafidoj kaj ne lupoj honoron manĝantaj, kiuj ŝtelas la honoron ŝuldatan al Dio, kaj ĝin donas al si mem. Konsoliĝu en Kristo dolĉa Jezuo; mi esperas, ke lia aŭskultado, la pleneco de la dia graco, la diaj rememoro kaj helpo estos kun vi, se vi kondutos laŭ la supredirita maniero. De milito vi transiros al grandega paco, de persekuto al grandega unuiĝo. Ne per homa povo, sed per la sankta virto vi venkos kaj la videblajn demonojn de la maljustuloj kaj la nevideblajn demonojn, kiuj neniam dormas super ni mem.
Tamen pripensu, patro dolĉa, ke vi malfacile povus fari tion, se vi ne plenumos la du aliajn aferojn restantajn por kompletigo de la ceteraj, nome, se vi ne revenos al Romo kaj ne hisos la standardon de la sanktega kruco. Kaj ne malestu en vi la sankta deziro pro iu ajn skandalo kaj urba ribelo, kiun vi vidus aŭ aŭdus; male, pli forta brulu en vi la fajro de la sankta deziro fari tion baldaŭ Tial ne prokrastu vian venon. Ne kredu la demonon, kiu ekvidas sian malgajnon, kaj tial klopodas vin skandali kaj deteni de viaj agoj, por ke vi perdu la karitaton kaj via reveno estu haltigata. Mi admonas vin, ho patro en Kristo Jezuo, ke vi venu tuj samkiel milda ŝafido. Respondu al la Sankta Spirito, kiu vin vokas. Mi diras al vi: «Venu, venu, venu; ne atendu la tempon, ĉar la tempo ne atendas vin». Tiam vi agos samkiel la buĉita ŝafido kiun vi anstataŭas, kiu per senarma mano mortigis niajn malamikojn, venante samkiel milda ŝafido, uzante nur la armilon de la amvirto, celante nur prizorgi la spiritajn aferojn, kaj redoni la gracon al la homo ĝin perdinta pro sia peko.
Respondu al Dio, kiu vin volas, por ke vi venu por teni kaj posedi la sidejon de la glora paŝtisto, sankta Petro, kies anstataŭanto vi estas. Kaj levu la standardon de la sankta kruco, ĉar, kiel danke al la kruco ni estis liberigitaj (tiel diris Paŭlo), tiel, levante ĉi tiun standardon, kiu ŝajnas al mi refreŝigo de la kristanoj, ni estos liberigitaj de la milito kaj de la partioj kaj de aro de maljustaĵoj kaj la malfidela popolo estos liberigita de sia malfidelo. Kaj tiamaniere vi venos kaj atingos la reformon de la bonaj pastroj de la sankta Eklezio. Redonu al ĝi la koron (kiun ĝi perdis) de la ardega karitato: ĉar tiom da sango estis suĉata el ĝi de la avidaj formanĝemuloj, ke ĝi iĝis tute pala. Sed konsoliĝu kaj venu, patro, kaj ne plu atendigu la servistojn de Dio, kiuj ĉagreniĝas pro la deziro. Kaj mi, mizera mizerulino, ne povas plu atendi, kvankam mi vivas, ŝajnas al mi morti mizere, vidante tiom da malhonoro al Dio. Tamen ne malproksimiĝu de la paco pro ĉi tiu bolonja okazintaĵo, sed venu, ĉar mi diras al vi, ke la sovaĝaj lupoj metos siajn kapojn sur vian sinon, samkiel mildaj ŝafidoj, kaj petos pardonon de vi, patro.
Mi neniom aldonas. Mi petas, patro, ke vi aŭdu kaj aŭskultu kion diros al vi frato Raimondo kaj la ceteraj filoj, kiuj estas kun li, kiuj venas je nomo de Kristo krucumita kaj de mi; ili estas veraj servistoj de Kristo kaj filoj de la sankta Eklezio. Pardonu, patro, mian malkleron; kaj la amon kaj la doloron, kiuj igas min paroli, senkulpigu min antaŭ via papa moŝto. Donu al mi vian benon. Restu en la sankta kaj dolĉa amo al Dio. Jezuo dolĉa, Jezuo amo.
Caterina da Siena, trad. Vincenzo Musella
(“Itala Antologio”, 1987, paĝoj 119-122)
