La 10-a de oktobro estas la datreveno de la morto (en 1617) de la itala (el Urbino) matematikisto, historiisto, poeto kaj tradukisto Bernardino Baldi (1553-1617),
it.wikipedia.org/wiki/Bernardino_Baldi
aŭtoro de pli ol cent verkoj laŭ diversaj ĝenroj, preskaŭ ĉiuj neeldonitaj.
En la revuo “L’Esperanto” 1930-2, p. 52, estas publikigita la traduko al Esperanto de kelkaj liaj “fabeletoj”; mi ilin transskribas, kaj ĉar mi ne sukcesis trovi la italan originalon, mi retrotradukas al la itala, petante pardonon pro la probablaj malĝustaĵoj.
Mi aldonas (en rilato kun unu el tiuj rakontetoj) rumanan poŝtmarkon de 2018, kun la bildo de nigra pego (Dryocopus martius).
(segue testo in italiano)
1. Al ŝtono, kiu estis kondukata de l’ ŝtonminejo al laborejo de skulptisto, demandis la aliaj, kien ĝi iras. “Mi iras – diris tiu – fariĝi statuo”. Respondis la ŝtonoj: “Memoru ke vi devas suferi, ĉar antaŭ ol vi alvenos, vi ricevos multajn batojn”.
2. Akroceraŭnoj (Epiraj montoj) petis al Jupitero ke li ilin igu altegaj. “Fariĝu – li diris – sed ne plendu, se ofte vi estos frapataj de miaj fulmoj”.
3. Poeto, kantanta la laŭdojn de heroo jam de longe mortinta, estis aldemandata, kial li ne preferas kanti pri iu vivanta; li respondis: “Ĉar mi ne volas poste bedaŭri pro lia maldankemo”.
4. Pego, kiu malŝatis konstrui sian neston en la trunko de arbo, renkontinte porfiran kolonon, komencis ĝin frapi per la beko; post longa senutila penado, por konsoli sin pri la tempo kaj la peno malbonuzitaj, diris: “Mi ne ekvidis, ke la ĉambro estus tre malvarma”.
5. Iu deziris scii de la cirkelo, kial, farante cirklon, ĝi restas kun piedo senmova, kaj movas la alian. Al li la cirkelo: “Ĉar estas neeble ke vi faru ion perfektan, se konstanteco ne akompanas penon”.
6. Kiam estis jam tuj finiĝonta aŭtuno, rapo klopodis persvadi cepon, ke, por malŝarĝigi sin el tiel multaj roboj, ĝi pruntu unu al ĝi. Al tio cepo respondis: “Se estus mia utileco, kiu movis vin, vi estus dirinta tion al mi dum julio”.
7. Artisto, konstruante statuon el stukaĵo, ĝin plenigadis per ĉifonoj, stupo, kaj aliaj malnoblaj materialoj, kaj fininte ĝin per pli nobla materio, ĝin orumis. Aldemandita, kial li tion faras, li respondis: “Por kontentigi la mondon, kiu ne rigardas krom la robo”.
8. Branĉo de rivero, enirinte en apudan kampon, komencis kompleziĝi pro sia ripozo. Al li diris nekonatulo: “Sed vi tie marĉiĝos”.
9 Homo havanta kriplan vizaĝon, mirante sin en spegulo, riproĉis la spegulon kiel falsan: tion farinte plurfoje kun diversaj speguloj, ĉiam li ilin, anstataŭ si, kulpigis. Enfine trovinte malplanan spegulon, kiu rektigis la malrektajn liajn trajtojn, li tre ĝoje diris: “Jen mi trovis fine unun, kiu malkovris al mi la veron!”.
Bernardino Baldi, trad. Amerigo Luigi Reni (“L’Esperanto” 1930-2, p. 52)
°°°°°
(retroversione in italiano):
1. A una pietra, che era condotta dalla cava al laboratorio di uno scultore, domandarono le altre dove andasse. “Vado – disse quella – a diventare una statua”. Risposero le pietre: “Ricordati che devi soffrire, perché prima di arrivare riceverai molte percosse”.
2. Gli Acrocerauni (monti dell’Epiro) chiesero a Giove di farli diventare altissimi. Sia – egli disse – ma non vi lamentate se sarete spesso colpiti dai miei fulmini.
3. Un poeta, che cantava le lodi di un eroe morto da un pezzo, fu interrogato su perché non preferisse cantare di un vivo; rispose: “Perché non voglio poi dolermi della sua ingratitudine”.
4. Un picchio, che non gradiva costruirsi il nido in un tronco d’albero, trovata una colonna di porfido cominciò a colpirla col becco; dopo una lunga inutile fatica, per consolarsi del tempo e della fatica sprecati, disse: “Non mi ero accorto che la stanza sarebbe stata molto fredda”.
5. Uno desiderava sapere dal compasso perché, facendo un cerchio, restava con un piede immobile e muoveva l’altro. A lui il compasso: “Perché è impossibile fare una cosa perfetta, se la costanza non si accompagna alla fatica”.
6. Quando l’autunno stava ormai per finire, una rapa cercò di convincere una cipolla che, per liberarsi di tanti vestiti, gliene prestasse uno. Al che la cipolla rispose: “Se fosse stato il mio interesse a muoverti, me lo avresti detto a luglio”.
7. Un artista, fatta una statua di stucco, la riempì di stracci, stoppa ed altri materiali di scarso valore, e dopo averla rifinita con una materia più nobile, la indorò. Interrogato sul perché lo avesse fatto, rispose: “Per accontentare il mondo, che guarda soltanto il vestito”.
8. Il ramo di un fiume, entrato in un campo vicino, prese a compiacersi del riposo. Gli disse uno sconosciuto: “Ma lì marcirai”.
9. Un uomo che aveva il viso sgraziato, guardandosi allo specchio, accusò lo specchio di essere falso; fatto questo più volte con diversi specchi, sempre accusava loro invece di se stesso. Alla fine, trovato uno specchio curvo, che raddrizzava i suoi tratti sghembi, gridò con gioia: “Finalmente ne ho trovato uno che mi ha detto la verità!”.
Bernardino Baldi
