Personaggi

Cesare Pavese

Il 9 settembre è l’anniversario della nascita (nel 1908) dello scrittore, poeta, saggista e traduttore italiano (piemontese) Cesare Pavese (1908-1950).
it.wikipedia.org/wiki/Cesare_Pavese
Ho già parlato di lui il 27 agosto 2019, nell’anniversario della morte.

Cesare Pavese


Trascrivo, in italiano e nella traduzione in Esperanto, la poesia “I mari del Sud” (La maroj de l’ Sudo).
Allego:
– un francobollo della Tasmania (Australia);
– la copertina del volume “Enlumas min senlimo”, LF-Koop, La-Chaux-de-Fonds 1990.


I MARI DEL SUD

 

Camminiamo una sera sul fianco di un colle,

in silenzio. Nellombra del tardo crepuscolo

mio cugino è un gigante vestito di bianco,

che si muove pacato, abbronzato nel volto,

taciturno. Tacere è la nostra virtù.

Qualche nostro antenato devessere stato ben solo –

un granduomo tra idioti o un povero folle –

per insegnare ai suoi tanto silenzio.

 

Mio cugino ha parlato stasera. Mi ha chiesto

se salivo con lui: dalla vetta si scorge

nelle notti serene il riflesso del faro

lontano, di Torino. “Tu che abiti a Torino…”

mi ha detto “…ma hai ragione. La vita va vissuta

lontano dal paese: si profitta e si gode

e poi, quando si torna, come me a quarantanni,

si trova tutto nuovo. Le Langhe non si perdono”.

Tutto questo mi ha detto e non parla italiano,

ma adopera lento il dialetto, che, come le pietre

di questo stesso colle, è scabro tanto

che ventanni di idiomi e di oceani diversi

non glielhanno scalfito. E cammina per lerta

con lo sguardo raccolto che ho visto, bambino,

usare ai contadini un poco stanchi.

 

Ventanni è stato in giro per il mondo.

Se nandò chio ero ancora un bambino portato da donne

e lo dissero morto. Sentii poi parlarne

da donne, come in favola, talvolta;

ma gli uomini, più gravi, lo scordarono.

Un inverno a mio padre già morto arrivò un cartoncino

con un gran francobollo verdastro di navi in un porto

e augurî di buona vendemmia. Fu un grande stupore,

ma il bambino cresciuto spiegò avidamente

che il biglietto veniva da unisola detta Tasmania

circondata da un mare più azzurro, feroce di squali,

nel Pacifico, a sud dellAustralia. E aggiunse che certo

il cugino pescava le perle. E staccò il francobollo.

Tutti diedero un loro parere, ma tutti conclusero

che, se non era morto, morirebbe.

Poi scordarono tutti e passò molto tempo.

 

Oh da quando ho giocato ai pirati malesi,

quanto tempo è trascorso. E dallultima volta

che son sceso a bagnarmi in un punto mortale

e ho inseguito un compagno di giochi su un albero

spaccandone i bei rami e ho rotta la testa

a un rivale e son stato picchiato,

quanta vita è trascorsa. Altri giorni, altri giochi,

altri squassi del sangue dinanzi a rivali

più elusivi: i pensieri ed i sogni.

La città mi ha insegnato infinite paure:

una folla, una strada mi han fatto tremare,

un pensiero talvolta, spiato su un viso.

Sento ancora negli occhi la luce beffarda

dai lampioni a migliaia sul gran scalpiccio.

 

Mio cugino è tornato, finita la guerra,

gigantesco, tra i pochi. E aveva denaro.

I parenti dicevano piano: “Fra un anno, a dir molto,

se li è mangiati tutti e torna in giro.

I disperati muoiono così”.

Mio cugino ha una faccia recisa. Comprò un pianterreno

nel paese e ci fece riuscire un garage di cemento

con dinanzi fiammante la pila per dar la benzina

e sul ponte ben grossa alla curva una targa-réclame.

Poi ci mise un meccanico dentro a ricevere i soldi

e lui girò tutte le Langhe fumando.

Sera intanto sposato, in paese. Pigliò una ragazza

esile e bionda come le straniere

che aveva certo un giorno incontrato nel mondo.

Ma us ancora da solo. Vestito di bianco,

con le mani alla schiena e il volto abbronzato,

al mattino batteva le fiere e con aria sorniona

contrattava i cavalli. Spiegò poi a me,

quando fallí il disegno, che il suo piano

era stato di togliere tutte le bestie alla valle

e obbligare la gente a comprargli i motori.

“Ma la bestia” diceva “più grossa di tutte,

sono stato io a pensarlo. Dovevo sapere

che qui buoi e persone son tutta una razza”.

 

Camminiamo da più di mezzora. La vetta è vicina,

sempre aumenta dintorno il frusciare e il fischiare del vento.

Mio cugino si ferma dun tratto e si volge: “Questanno

scrivo sul manifesto: – Santo Stefano

è sempre stato il primo nelle feste

della valle del Belbo – e che la dicano

quei di Canelli”. Poi riprende lerta.

Un profumo di terra e vento ci avvolge nel buio,

qualche lume in distanza: cascine, automobili

che si sentono appena; e io penso alla forza

che mi ha reso questuomo, strappandolo al mare,

alle terre lontane, al silenzio che dura.

 

Mio cugino non parla dei viaggi compiuti.

Dice asciutto che è stato in quel lungo e in quellaltro

e pensa ai suoi motori. Solo un sogno

gli è rimasto nel sangue: ha incrociato una volta,

da fuochista su un legno olandese da pesca, il cetaceo,

e ha veduto volare i ramponi pesanti nel sole,

ha veduto fuggire balene tra schiume di sangue

e inseguirle e innalzarsi le code e lottare alla lancia.

Me ne accenna talvolta. Ma quando gli dico

chegli è tra i fortunati che han visto laurora

sulle isole più belle della terra,

al ricordo sorride e risponde che il sole

si levava che il giorno era vecchio per loro.

 

Cesare Pavese

 

°°°°°

 

LA MAROJ DE L’ SUDO

 

Sur monteta deklivo vespere ni marŝas

sen paroli. Ĉe l ombro de lanta krepusko

mia kuz blankvestita nun estas giganto,

kiu pace moviĝas bronzhaŭta vizaĝe,

silentema. Silento por ni estas virto.

Iu nia praav devas esti vivinta en solo

– inter malsaĝular, granda homo aŭ fola –

por instrui tioman silenton al idoj.

 

Mia kuz ĉi-vespere parolis. Li petis

ke ni kune suriru: el verto vidiĝas

dum la noktoj serenaj reflekton lumturan

malproksime el Torino. “Vi tie loĝadas…”

li diris “… sed prave. Viv estas vivenda

for el propra vilaĝ: oni ĝuas, profitas

kaj se oni revenas jam kvardekjaraĝa

kiel mi, ĉio novas. Sed Langoj plurestas”.

Ĉion ĉi li diradis sen eĉ vort itala

ĉar li uzas ĵargonon: ĝi kiel la ŝtonoj

de l montet tiel estas malglata ke ĝin

dudek jaroj da lingvoj kaj tri oceanoj

eĉ ne povis ekraspi. Kaj li la deklivon

supreniras kun tiu rigard sindetena

kiun vidis mi knabo ĉe lacaj kampuloj.

 

Dudek jarojn tra l mondo li vagis.

Li foriris dum portis ankoraŭ min bebon virinoj

kaj laŭdire li mortis. Lin poste pritraktis

kvazaŭ fabele virinoj kelkfoje;

sed, pli gravaj, la viroj lin forgesis.

Mia patro jam mortis, sed, vintre, por li venis karto

kun grandega poŝtmarko verdeta je ŝipoj ĉe kajo,

bondezir pri l vinbera rikolto. Mirego ekestis

sed la bebo kreskinta klarigis avide

ke alvenis la kart el insulo je nom Tasmanio

ĉirkaŭita de mar pli lazura, kruela pro ŝarkoj,

sude, ĉe l Pacifik Aŭstralia. Li diris ke certe

perlofiŝis la kuzo. Kaj poste l poŝtmarkon malgluis.

Opinioj apartaj naskiĝis, sed ĉiuj konkludis

ke se li jam ne mortis baldaŭ mortos.

Ĉiuj poste forgesis kaj tempo pasadis.

 

Ha de kiam mi ludis piratojn Malajajn

kiom pasis da tempo. Kaj de l lasta banado

kiun plonĝe mi faris en lok mortoriska

aŭ postsekvis ludantan kunulon sur arbojn,

frakasante branĉaron, kaj rompis la kapon

al rivalo kaj min oni batis,

kiom pasis da vivo. Aliaj la tagoj, la ludoj

kaj la skurĝoj de l sang kontraŭ novaj rivaloj

pli evitemaj: la pensoj kaj revoj.

Al mi timon senfinan instruis la urbo:

gentamaso, voj sola min igis tremanta,

kaj kelkfoje la pens spionebla sur frunto.

Antaŭ miaj okuloj sarkasmas la lumo

de plurmilaj lanternoj su granda paŝbruo.

 

Mia kuzo revenis tuj post la milito,

gigantkorpe, el malmultaj. Kaj monon posedis.

La parencoj mallaŭte diradis: “Post jaro, troige,

li ĉion manĝos kaj revagos foren.

La sentaŭguloj mortas tiel nur”.

Mia kuz havas firman mienon. Li el teretaĝo

en vilaĝ aĉetita eltiris garaĝon betonan

kun antaŭe flamanta kolon por disdoni benzinon

kaj sur ponto ĉe l kurbo de l vojo reklam-panelego.

Kaj en ĝin meĥaniston li metis por monon ricevi,

dum li ĉien tra Langoj vagadis fumante.

 

En vilaĝo edziĝis li, dume, prenante juninon

blondan, maldikan kiel fremdulinojn

kiujn certe li foje renkontis tra l mondo.

Sed ankoraŭ iradis li sola. Je blanko vestita,

kun la manoj surdorse kaj bronza vizaĝe,

li matene frekventis foirojn kaj ŝajne senzorga

marĉandadis ĉevalojn. Klarigis li, poste,

al mi, kiam la plan malsukcesis, ke celis

li forpreni la tutan brutaron el sia loĝvalo

kaj devigi la genton aĉeti de li la motorojn.

“Sed la besto “ li diris “plej granda el ĉiuj

estis mi pro l ideo. Devintus mi koni

ke la bovoj kaj homoj ĉi tie samrasas”.

 

Jam ni marŝas pli ol duonhoron. La vert proksimiĝas,

ĉirkaŭe plikreskas la lirlo kaj siblo de l vento.

Mia kuzo subite nun haltas, sin turnas: “Ĉijare

sur afiŝo mi skribos: – Sankta Stefano

unua ĉiam estis el la festoj

de l Belba valo – Kaj vetu je tio

la Kanelanoj”. Poste li regrimpas.

Lin aromo de ter kaj la vento envolvas en nokto,

io lumas forlonge: dometoj kaj aŭtoj

percepteblas apenaŭ; mi pensas pri l forto

kiu donis ĉi homon al mi forprenitan el maro

el distancaj fremdlandoj, el daŭra silento.

 

Mia kuz pri l faritaj vojaĝoj ne klaĉas.

Nur li diras ke estis li tie kaj tie,

kaj pripensas motorojn. Revo sola

al li restis en sango: fajristo li krozis

foje su balenŝip nederlanda “Cetaco”

kaj li vidis flugadi harpunojn en suno,

persekuti balenojn fuĝantajn tra ŝaŭmoj el sango

kaj vostegojn iliajn svingantajn ĉe l rando boata.

Foje tion li citas. Sed kiam mi diras

ke feliĉe li estas vidinta tagiĝojn

sur la plej belaj insuloj de l tero,

memorante li diras ridete ke l suno

ekleviĝis nur kiam la tago maljunis por ni.

 

Cesare Pavese, trad. Gaudenzio Pisoni

(el “Enlumas min senlimo”,

LF-KOOP, La-Chaux-de-Fonds 1990, p. 189-191)

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *